Της Δέσποινας Αλμασίδου – Ζαφειρίου
Ειδικός Ιατρός Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος
Οι ζωονόσοι είναι λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται μεταξύ σπονδυλωτών ζώων και ανθρώπου με φυσικό τρόπο. Υπολογίζεται ότι οι γνωστές ζωονόσοι σήμερα είναι περισσότερες από 180 και αυξάνονται συνεχώς.
Τα τελευταία χρόνια οι ζωονόσοι εμφανίζονται ή επανεμφανίζονται με αυξανόμενη συχνότητα. Επίσης αυξάνεται ο κίνδυνος πρωτοεμφάνισης ή επανεμφάνισης και εξάπλωσης ζωονόσων σε περιοχές που δεν υπάρχουν ή είχαν εξαφανιστεί. Τα αίτια είναι τα παρακάτω:
- Μαζικές μετακινήσεις ανθρώπινου πληθυσμού τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόσφυγες, μετανάστες, στρατιώτες, τουρίστες μετακινούνται από τη μια χώρα ή τη μια ήπειρο στην άλλη, νόμιμα ή παράνομα, πολύ ευκολότερα απ’ ότι μερικές δεκαετίες πριν.
- Μεγάλες μετακινήσεις ζωικού πληθυσμού. Παραγωγικά ζώα, ζώα συντροφιάς, ζώα ζωολογικών κήπων, εξωτικά ζώα, πειραματόζωα μεταφέρονται και πωλούνται από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο πολύ πιο γρήγορα και εύκολα σχετικά με το παρελθόν. Το εμπόριο προϊόντων ζωικής προέλευσης έχει εξαπλωθεί, με αποτέλεσμα την εξάπλωση και των ζωονόσων που μεταδίδονται δια μέσου αυτών των προϊόντων.
- Η μαζικοποίηση της εκτροφής παραγωγικών ζώων και η αύξηση της συγκατοίκησης ανθρώπων-ζώων.
- Οι περιβαλλοντικές μεταβολές εξαιτίας ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Οι οποιεσδήποτε αλλαγές στη χλωρίδα ενός τόπου (π.χ. καταστροφή δασών, αλλαγές καλλιεργειών ) συνεπάγονται αυτόματα και αλλαγές στην πανίδα, με αποτέλεσμα επικράτηση ζωικών ειδών που αποτελούν ενδιάμεσους ξενιστές ποικίλων λοιμωδών νοσημάτων (π.χ. τρωκτικών που ευθύνονται για αιμορραγικούς πυρετούς).
- Η αλλαγή του τρόπου ζωής κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες και ιδιαίτερα η έντονη βιομηχανοποίηση της διατροφής (fast food, βιομηχανία τροφίμων και προμαγειρευμένων φαγητών).
- Αύξηση του αριθμού των ανοσοκατασταλμένων ατόμων.
- Η εμφάνιση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροοργανισμών που προέρχονται από παραγωγικά ζώα (πουλερικά, χοίροι, βοοειδή) και η χρήση ζωικών υποπροϊόντων, παραπροϊόντων και αποβλήτων.
Η μετάδοσή τους γίνεται με διάφορους τρόπους: Οι ζωονόσοι που οφείλονται σε βακτήρια, παράσιτα και μύκητες είναι συνήθως επαγγελματικές νόσοι ή τροφογενείς. Εκείνες που οφείλονται σε ιούς μεταδίδονται συνήθως με δήγματα (π.χ. λύσσα), με νύγματα αρθροπόδων (π.χ. ιογενείς εγκεφαλομυελίτιδες) και εξ’ επαφής ή μηχανικά (π.χ . αιμορραγικός πυρετός Ebola). Πολλές ζωονόσοι χαρακτηρίζονται από σποραδική μετάδοση στον άνθρωπο και από επιδημικές εξάρσεις που αφορούν λίγα άτομα (π.χ. λεπτοσπείρωση, βρουκέλλωση). Επίσης δύναται να προκαλέσουν εκτεταμένες επιδημίες (π.χ. πνευμονικός άνθρακας). Το πρόβλημα με τις ζωονόσους είναι ότι συχνά η σημασία τους υποτιμάται. Κατά τη διάγνωση μιας λοίμωξης συχνά παραβλέπεται η πιθανότητα να οφείλεται σε λοιμογόνο παράγοντα ζωικής προέλευσης. Αυτό οφείλεται στο ότι ορισμένες ζωονόσοι είναι σχετικά σπάνιες, η διαφορική διάγνωσή τους από άλλα πιο κοινά νοσήματα είναι δύσκολη κλινικά, οι μέθοδοι απομόνωσης του μικροβιακού αιτίου μπορεί να μην ανήκουν στη διαγνωστική ρουτίνα των μικροβιολογικών εργαστηρίων, ενώ κατά τη λήψη του ιστορικού του πάσχοντος μπορεί να μην αναφέρεται καθόλου η επαφή με κάποιο ζώο και ειδικά το τσίμπημα από αρθρόποδα.
