Ελένη Καραβάκα – Μικροβιολόγος, Βιοπαθολόγος
Η βιταμίνη Β12 ανήκει στο σύμπλεγμα βιταμινών Β και περιέχει κοβάλτιο, γι ‘αυτό και οι ενώσεις της αναφέρονται ως κοβαλαμίνες. Οι μορφές της που επηρεάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό είναι η μεθυλοκοβαλαμίνη και η 5-δεοξυαδενοσιλοκοβαλαμίνη. Δεν είναι μόνο το ότι δομικά είναι η μεγαλύτερη από όλες τις βιταμίνες που έχουν ανακαλυφθεί αλλά και το ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του μεταβολισμού της ενέργειας σε όλα τα κύτταρα του σώματος
Γιατί είναι σημαντική
- Συμβάλλει στη σύνθεση του μυελού των οστών.
- Είναι απαραίτητη για τη σύνθεση των λευκών και ερυθρών αιμοσφαιρίων
- Συμμετέχει στην παραγωγή γενετικού υλικού DNA και RNA
- Υποστηρίζει την εύρυθμη λειτουργία του νευρικού συστήματος και την πρόληψη του Alzheimer
- Συμμετέχει στη σύνθεση πρωτεϊνών, το μεταβολισμό των λιπών και υδατανθράκων και βοηθάει στην καλύτερη πέψη της τροφής
- Συμβάλλει στην καλή υγεία των μαλλιών, των νυχιών και του δέρματος
- Μετριάζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης
- Μειώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, εφόσον συμμετέχει στην απομάκρυνση ομοκυστεϊνης, μιας δυνητικά βλαβερής ουσίας που παράγεται από τη διάσπαση της μεθειονίνης
- Ενισχύει τη δράση του φολικού οξέος και τη γονιμότητα
Σε ποιους παρατηρείται έλλειψη
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 οφείλεται είτε στο ότι δε λαμβάνει κανείς αρκετή βιταμίνη από την τροφή είτε δεν μπορεί να την απορροφήσει σωστά. Συνεπώς έλλειψή της παρατηρείται:
- Σε χορτοφάγους
- Σε άτομα με χρόνια κακοήθη αναιμία, μια νόσο αυτοάνοσης αιτιολογίας που θίγει τα γαστρικά τοιχωματικά κύτταρα. Η καταστροφή αυτών των κυττάρων οφείλεται στην παραγωγή αντισωμάτων ενάντια στον ενδογενή παράγοντα, ο οποίος είναι μια ουσία που εκκρίνεται από το στομάχι και είναι ζωτικής σημασίας για την απορρόφηση της βιταμίνης Β12
- Στους ηλικιωμένους και σε άτομα με πεπτικές διαταραχές καθώς και σε όσους έχουν κάνει εγχείρηση για μείωση του σωματικού βάρους, καθώς η διαδικασία παρεμβαίνει στην ικανότητα του οργανισμού να την εξάγει από τις τροφές
- Σε άτομα που καταναλώνουν αυξημένες ποσότητες αλκοόλ, καθώς μειώνεται η απορρόφησή της από τον οργανισμό
- Σε άτομα με ασθένειες που προκαλούν δυσαπορρόφηση στο έντερο, όπως είναι η κοιλιοκάκη, η νόσος Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
- Σε χρήση διαφόρων φαρμάκων όπως αντιόξινα ή φάρμακα για το έλκος, μετφορμίνη, αμινοσαλικυλικό οξύ καθώς και τα αντιεπιληπτικά πριμιδόνη, φαινοβαρβιτάλη και φαινυντοινη
Επιπτώσεις από την έλλειψη της βιταμίνης Β12
- Τα συμπτώματα από την έλλειψη της Β12 πολλές φορές είτε περνούν απαρατήρητα είτε συγχέονται με άλλες παθήσεις, παρά το γεγονός ότι ο έλεγχος της γίνεται μέσω μιας συνηθισμένης αιματολογικής εξέτασης:
- Κόπωση-Ζαλάδα: αυτό συμβαίνει γιατί η μειωμένη παροχή οξυγόνου από τα ερυθρά αιμοσφαίρια στα ζωτικά όργανα του οργανισμού μπορεί να προκαλεί ανεξήγητη κούραση ακόμα κ μετά από έναν επαρκή ύπνο
- Αδυναμία: η ανελλιπής οξυγόνωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων επηρεάζει και τους μύες, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται μια γενικευμένη μυϊκή αδυναμία
- Νευρικές διαταραχές όπως μούδιασμα και κράμπες: το μούδιασμα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών ή οι κράμπες στα άκρα είναι συνέπεια της έλλειψης βιταμίνης Β12 λόγω της μειωμένης οξυγόνωσης των κυττάρων
- Χλωμό δέρμα: σε χαμηλά επίπεδα Β12 τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και καταστρέφονται ευκολότερα. Συνέπεια της καταστροφής αυτής είναι η απελευθέρωση μιας χρωστικής ουσίας, της χολερυθρίνης, η οποία και προκαλεί τον αποχρωματισμό του δέρματος
- Ψυχικά προβλήματα: η βιταμίνη Β12 παίζει ενεργό ρόλο και στη σύνθεση των “ορμονών της ευτυχίας” (σεροτονίνη και ντοπαμίνη). Συνεπώς και η έλλειψή της μπορεί να εκδηλώνεται με μελαγχολία και κατάθλιψη, παράνοια και και παραισθήσεις, αλλαγές στη συμπεριφορά, ενώ μπορούν να προκληθούν μη αναστρέψιμες καταστροφές στα νεύρα
- Απώλεια μνήμης
- Διαταραχές της όρασης: σε βαριές περιπτώσεις ανεπάρκειας Β12 μπορεί να εκδηλωθεί θολή όραση, διπλωπία, ευαισθησία στο φως ή ακόμα και απώλεια όρασης
- Δυσκοιλιότητα, διαρροια και απώλεια όρεξης
Που θα τη βρούμε
Όπως συμβαίνει και με τις περισσότερες βιταμίνες, έτσι και τη βιταμίνη Β12 ο οργανισμός δεν μπορεί να τη συνθέσει από μόνος του. Ο μόνος τρόπος για να τη λαμβάνει είναι είτε μέσω της διατροφής είτε των συμπληρωμάτων. Η βιταμίνη Β12 συναντάται κυρίως στα ζωικά προϊόντα και σπάνια στα φυτικά:
- Συκώτι
- Σαρδέλες
- Μύδια-Στρείδια
- Σκουμπρί
- Μαγιά
- Σολομός
- Τόνος
- Μπακαλιάρος
- Γάλα
- Γιαούρτι
- Κοτόπουλο
- Μοσχάρι
- Αυγά
- Φέτα
Το μαγείρεμα μέχρι τους 100 βαθμούς κελσίου επηρεάζει ελάχιστα τη βιταμίνη Β12,όμως σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες οι απώλειες μπορεί να φτάσουν έως και 20%.
Πόση βιταμίνη Β12 χρειαζόμαστε
H ημερήσια πρόσληψη πρέπει να είναι 2,4 μικρογραμμάρια για τους υγιείς ενήλικες. Οι γυναίκες στην εγκυμοσύνη χρειάζονται 2,6 μικρογραμμάρια και κατά το θηλασμό απαιτούνται 2,8 ημερησίως. Δεν υπάρχει ανώτατο όριο για τη βιταμίνη Β12 και μάλιστα εξαιρετικά υψηλές δόσεις έχει αποδειχτεί ότι είναι ασφαλείς με σχεδόν καθόλου παρενέργειες. Η αποκατάσταση των επιπέδων Β12 σε ένα οργανισμό που πάσχει από έλλειψή της δεν είναι και τόσο απλή υπόθεση. Χρειάζονται μεγάλες δόσεις, από 125-2000μg καθημερινά και πιθανότατα και ενδομυϊκές ενέσεις για κάποιο διάστημα. Σε ότι αφορά τα συμπληρώματα Β12 υπάρχουν δύο κυρίως μορφές στο εμπόριο:1) η κυανοκοβαλαμίνη, η οποία είναι λιγότερο αποτελεσματική σε άτομα που καπνίζουν ή έχουν νεφρικά προβλήματα και 2) η μεθυλοκοβαλαμίνη, η πιο ενεργός μορφή της Β12, η οποία φαίνεται να απορροφάται καλύτερα και να επιτυγχάνει μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στους ιστούς.
Συμπερασματικά καταλήγουμε πως η βιταμίνη Β12 παίζει ιδιαίτερο ρόλο στις διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. Πολύ συχνά δε συνδέουμε τα διάφορα συμπτώματα που έχουμε με την έλλειψή της, όμως η άγνοια αυτή μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις. Για το λόγο αυτό καλό θα είναι να φροντίζουμε για την επαρκή της πρόσληψη μέσω της τροφής ή αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε η λήψη κάποιου διατροφικού συμπληρώματος μπορεί να φανεί ιδιαίτερα πολύτιμη.
