Του Γεώργιου Πούλιου
Ειδικού Αλλεργιολόγου, Παίδων – Ενηλίκων
Αν κάνουμε λόγο για ένα αληθινά αόρατο εχθρό του οργανισμού μας, που όμως μας επηρεάζει σημαντικά, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για τις αλλεργίες. Κι ας ξεκινήσουμε από την ίδια την ετυμολογία του όρου. H λέξη αλλεργία προέρχεται από τις λέξεις “άλλο + έργο”.
Στα φυσιολογικά άτομα το ανοσοποιητικό σύστημα ανέχεται την επαφή με ουσίες που ΔΕΝ είναι παθογόνες, (επικίνδυνες ) για τον οργανισμό π.χ. γύρεις δένδρων και φυτών, πρωτεΐνες τροφικής προέλευσης, (γάλα αγελάδος, αυγό, ψάρι, ξηροί καρποί). Όταν η εισερχόμενη ουσία είναι αβλαβής, όπως συμβαίνει με τους κόκκους γύρεως ή τις τροφές, ο οργανισμός αντιλαμβάνεται ότι οι ουσίες αυτές είναι ακίνδυνες οπότε και αναπτύσσει ανοχή και δεν αντιδρά εναντίον τους.
Όταν το άτομο είναι αλλεργικό, ουσιαστικά εμφανίζει διαταραχή στην ανάπτυξη αυτού του είδους ανοχής, με αποτέλεσμα να υπεραντιδρά έναντι αυτών των παραγόντων και να εμφανίζει συμπτώματα. Στους αλλεργικούς ασθενείς ο οργανισμός υπεραντιδρά, γίνεται υπερευαίσθητος στις ουσίες αυτές τις οποίες ονομάζουμε αλλεργιογόνα.
Πως γίνεται κάποιος αλλεργικός;
Ατοπία
Προδιάθεση για εκδήλωση αλλεργικών παθήσεων. Γενετικοί παράγοντες –Κληρονομικότητα.
Ευαισθητοποίηση
Έκθεση του οργανισμού μια φορά τουλάχιστον στο αλλεργιογόνο, που θα προκαλέσει στον οργανισμό ευαισθητοποίηση, παραγωγή ειδικών IgE αντισωμάτων.
Αλλεργία
Η επόμενη έκθεση (που μπορεί να είναι μετά από πολλές επαφές με το αλλεργιογόνο), θα προκαλέσει αλλεργία. Η αλλεργία μπορεί να εκδηλωθεί με αλλεργικό βρογχικό άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα, τροφική, φαρμακευτική αλλεργία, αλλεργία σε υμενόπτερα.
Ποιοι παράγοντες είναι υπεύθυνοι για την αλλεργία;
Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την αύξηση των αλλεργικών παθήσεων.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση, εξωτερική και ενδο-οικιακή αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα.
Ο μητρικός θηλασμός δρα προστατευτικά στην εκδήλωση αλλεργικών παθήσεων. Οι σημερινές μητέρες δεν θηλάζουν τα παιδιά όπως στις παλαιότερες εποχές. Οι τροφές που καταναλώνουμε έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Έχει αλλάξει η σύσταση, η επεξεργασία, η προσθήκη διαφόρων ουσιών (συντηρητικά, χρωστικές). Τα σημερινά σπίτια και χώροι εργασίας είναι συνήθως «αεροστεγώς κλεισμένοι», με μέτριο έως κακό αερισμό, με χαλιά και μοκέτες και αυξημένη χρήση κλιματιστικών (ιδανικά για την αύξηση των ακάρεων της οικιακής σκόνης και των μυκήτων).
Η απομάκρυνση του ανθρώπου από το φυσικό του περιβάλλον (φύση, εξοχή, δάση) και η εγκατάσταση του στο αστικό περιβάλλον (μεγαλουπόλεις, πολυκατοικίες, μπετόν), συνεισφέρουν στον επιπολασμό των αλλεργιών σήμερα.
Η αλόγιστη και η συχνή κατανάλωση αντιβιοτικών, οδηγεί σε αυξημένη συχνότητα φαρμακευτικών αλλεργιών.
Η αλλεργία είναι αποτέλεσμα αφενός της κληρονομικής προδιάθεσης και αφετέρου του περιβάλλοντος. Η αύξηση των αλλεργιών σήμερα, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες, οφείλεται στην αλλαγή του γενετικού υποστρώματος αλλά και στις μεταβολές των περιβαλλοντικών και κλιματικών συνθηκών και στην αλλαγή του τρόπου ζωής (δυτικός τρόπος ζωής και lifestyle).
Τέλος η έντονη ψυχο-κοινωνική επιβάρυνση (stress) του σημερινού ατόμου αποτελεί παράγοντα για ορισμένες αλλεργικές παθήσεις.
Γιατί οι αλλεργίες είναι πιο έντονες την Άνοιξη;
Την Άνοιξη έχουμε αυξημένη ανθοφορία των δένδρων, φυτών, θάμνων και αυξημένα επίπεδα γύρης στην ατμόσφαιρα που προκαλούν την αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα. Λόγω των κλιματικών αλλαγών έχουμε μετατόπιση του χειμώνα και η έξαρση της Άνοιξης, ξεκινά από τον Φεβρουάριο και φτάνει τον Ιούνιο με αποτέλεσμα να βλέπουμε τα τελευταία πέντε χρόνια μια σχεδόν ολοετή πια κατανομή των αλλεργιογόνων.
Ποια είναι τα συνήθη αλλεργιογόνα;
Τα είδη της γύρης (ατμοσφαιρικά αλλεργιογόνα) που είναι κυρίως υπεύθυνα για τις ανοιξιάτικες αλλεργίες στην Ελλάδα είναι:
1) Παριετάρια (περδικάκι ή ελξίνη).
2) Αγριοσιτηρά, γρασίδι και καλλιεργημένα δημητριακά.
3) Ελιά.
Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης όμως πολλαπλασιάζονται αυτή την εποχή, γιατί θέλουν ζεστό και υγρό καιρό. Μύκητες (εξω-οικιακοί και ενδο-οικιακοί). Πάνω από το 85% των Ελλήνων αλλεργικών είναι ταυτόχρονα ευαισθητοποιημένοι σε περισσότερα από ένα αλλεργιογόνα.
Από τα τροφικά αλλεργιογόνα αυτά που έχουν ενοχοποιηθεί πιο συχνά είναι: οι ξηροί καρποί, (καρύδι, φυστίκι αράπικο, αμύγδαλο, φουντούκι), τα οστρακοειδή, τα φρούτα, (ντομάτα, ροδάκινο, μπανάνα) και ορισμένα λαχανικά.
Από τις φαρμακευτικές αλλεργίες οι πιο συχνές είναι στα ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ (ΕΙΔΙΚΑ Β-ΛΑΚΤΑΜΕΣ) και στα Μ.Σ.Α.Φ. (Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα).
Σημαντικές και επικίνδυνες είναι οι αλλεργίες σε υμενόπτερα (σφήκες, μέλισσα).
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα που προκαλούν οι γύρεις εντοπίζονται κυρίως στη μύτη, αλλά πολλές φορές συμμετέχουν και τα μάτια, ενώ δεν αποκλείονται συμπτώματα από το κατώτερο αναπνευστικό με εκδήλωση του αλλεργικού βρογχικού άσθματος. Η ρινική καταρροή, το μπούκωμα, τα πολλαπλά φτερνίσματα, σε συνδυασμό με τον κνησμό, είναι η τυπική εκδήλωση εποχικής αλλεργικής ρινίτιδας. Το αλλεργικό άσθμα μπορεί να εκδηλώνεται με βήχα αλλά και με αναπνευστικό συριγμό «βράσιμο στο στήθος» και δύσπνοια. Την άνοιξη έξαρση παρουσιάζουν και οι δερματικές κνιδώσεις.Ένα άλλο σύμπτωμα της αλλεργίας είναι και το οίδημα–αγγειοοίδημα: αύξηση του υγρού μεταξύ των κυττάρων στα βαθύτερα στρώματα του δέρματος .
Η αναφυλακτική αντίδραση (αναφυλαξία) μπορεί να εκδηλωθεί ένα ή και περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα.
Διάγνωση
Η διάγνωση επιτυγχάνεται με τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού, τα γνωστά αλλεργικά τέστ, καθώς και με τα PATCH TEST με τα οποία ανευρίσκονται τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα που προκαλούν τις αναπνευστικές, τις τροφικές, τις φαρμακευτικές, τις αλλεργίες των υμενοπτέρων (σφήκες, μέλισσα) και τις δερματικές αλλεργίες.
Επίσης σημαντικό και βοηθητικό μέρος της διάγνωσης αποτελούν και οι μικροβιολογικές εξετάσεις: Rast test (προσδιορισμός των αντισωμάτων).
Θεραπεία
Η θεραπεία επιτυγχάνεται συμπτωματικά και αιτιολογικά.
Συμπτωματική θεραπεία: με τα αντιισταμινικά φάρμακα, με τα ρινικά σπρέι, κολλύρια και βρογχοδιασταλτικά, τα κορτικοστεροειδή σκευάσματα (και τους συνδυασμούς τους), με τα αντιλευκοτριενικά σκευάσματα .
Η μόνη αιτιολογική θεραπεία που μπορεί να απαλλάξει τον ασθενή από τα συμπτώματα είναι η ανοσοθεραπεία. Η ανοσοθεραπεία είναι η σταδιακή χορήγηση του ιδίου του αλλεργιογόνου σε σταδιακά αυξανόμενες δόσεις έτσι ώστε να επιτευχθεί ανοχή από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Είναι η μόνη αποτελεσματική θεραπεία και η μόνη θεραπεία που μπορεί να προλάβει την εξέλιξη της αλλεργικής ρινίτιδας σε αλλεργικό βρογχικό άσθμα.
Η θεραπεία με το μονοκλωνικό αντίσωμα ομαλιζουμάμπη (anti-IgE) επεκτείνεται με νέες μελέτες από το χρόνιο αλλεργικό άσθμα στο μη αλλεργικό άσθμα, σε κνιδώσεις από φυσικά αίτια (ζέστη, κρύο κ.ά.), στην επιτυχή ανοσοθεραπεία στο δηλητήριο της μέλισσας σε ασθενείς με συστηματική μαστοκυττάρωση και σε άλλες βαριές καταστάσεις, με πολύ καλά αποτελέσματα.
Η άμεση ανταπόκριση στην αναφυλαξία, είναι η χορήγηση αδρεναλίνης.
Αλήθειες και μύθοι…
Μύθος: Τα αποσυμφορητικά φάρμακα είναι εθιστικά.
Αλήθεια: Τα ρινικά αποσυμφορητικά σπρέι δεν είναι εθιστικά. Εάν κάνετε κατάχρηση, μπορεί να σας φαίνεται ότι τα χρειάζεστε ολοένα και περισσότερο για ανακούφιση. Γι’ αυτό, να μην τα χρησιμοποιείτε πάνω από μια εβδομάδα στη σειρά.
Μύθος: Η αλλεργία στη γύρη δεν θα οδηγήσει σε τροφική αλλεργία.
Αλήθεια: Το ένα τρίτο των ανθρώπων με αλλεργία στη γύρη αντιδρούν επίσης σε ορισμένες τροφές (όπως κεράσια, δαμάσκηνα, πεπόνι, μπανάνα, μήλο, χαμομήλι, καρύδια ή αμύγδαλα). Η αντίδραση όμως είναι συνήθως ήπια.
Μύθος: Η ανοσοθεραπεία είναι χρονοβόρα και δαπανηρή σε σχέση με τα φάρμακα.
Αλήθεια: Εξαρτάται από το πόσο ενοχλητική είναι η αλλεργία σας. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η ανοσοθεραπεία μειώνει το συνολικό κόστος υγείας σε παιδιά με αλλεργική ρινίτιδα κατά το ένα τρίτο. Καθώς η ανοσία αυξάνεται προοδευτικά, τα συμπτώματα μειώνονται σημαντικά και μπορεί και να εξαφανισθούν, προσφέροντάς σας κέρδος σε χρόνο και χρήμα.
Μύθος: Ένα τεστ αίματος είναι το καλύτερο για τη διάγνωση.
Αλήθεια: Τα δερματικά τεστ είναι πιο ευαίσθητα από εκείνα στο αίμα.
Μύθος: Οι αλλεργίες δεν είναι κληρονομικές.
Αλήθεια: Οι αλλεργίες κληρονομούνται. Αν ο ένας από τους 2 γονείς είναι αλλεργικός τότε ένα από τα 2 παιδιά θα εμφανίσει κάποια μορφή αλλεργίας (αναπνευστική ή τροφική).
