Πυρετός στα παιδιά…

Αναστασία Καούνα – Ζαχίδου, Παιδίατρος

«Πόσο Depon θα δίνω;», «κάθε πόσες ώρες;», «μπορώ να δίνω και Ponstan;», «μπορώ να τα εναλλάσω; και κάθε πότε;’, κ.ά.

Ατελείωτες ώρες καταναλώνουν οι παιδίατροι στο τηλέφωνο για να δώσουν οδηγίες για την αντιμετώπιση του πυρετού  και εάν μετά από 10 μέρες αρρωστήσει πάλι το παιδί, από την αρχή…

Αντιμετωπίζουμε τον πυρετό, ως να είναι το νόσημα και όχι   το σύμπτωμα, σε βαθμό που χάνουμε το δάσος για χάρη του δένδρου.

Ο πυρετός λοιπόν, αποτελεί φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε μία ποικιλία παραγόντων, με συνηθέστερο αίτιο τις λοιμώξεις, ιογενείς κυρίως, αλλά και βακτηριακές.

Ο πυρετός εμφανίζεται, όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο θερμοστάτης που βρίσκεται στον εγκέφαλο, τοποθετείται σε υψηλότερο επίπεδο από το φυσιολογικό εξ αιτίας της λοίμωξης. Είναι δηλαδή ως να ρυθμίσαμε την θερμοκρασία του σπιτιού μας σε υψηλότερο επίπεδο, γυρίζοντας τον θερμοστάτη. Και γεννάται το ερώτημα: Γιατί το έκανε αυτό ο οργανισμός; Είναι δυνατόν να μην κάνει σωστά τη δουλειά της η φύση, όταν διαχειρίζεται έναν υγιή οργανισμό; Η φύση κάνει πολύ καλά τη δουλειά της. Εμείς οι άνθρωποι με τις παρεμβάσεις μας την μπερδεύουμε και της δημιουργούμε προβλήματα.

Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος του πυρετού και γιατί ανεβαίνει η θερμοκρασία μας, όταν μας απειλεί μία λοίμωξη;

Η παρουσία του πυρετού είναι ιδιαίτερα ευεργετική γιατί μαζί με άλλους παράγοντες (λευκά αιμοσφαίρια, κυτοκίνες, ιντερφερόνη, παράγοντα νέκρωσης του όγκου, μεσολαβητές κ.α),  θωρακίζει τον οργανισμό. Η υψηλή θερμοκρασία σε συνδυασμό με την ραγδαία πτώση του σιδήρου του αίματος, δυσκολεύει τον πολλαπλασιασμό των εισβολέων, ενώ εκφράζεται και η άποψη ότι ο ίδιος ο πυρετός κινητοποιεί την άμυνα.

Ας δούμε τώρα, πως προκαλείται ο πυρετός:

Ο πυρετός στη λοίμωξη είναι ενδογενής, προκαλείται δηλαδή από κινητοποίηση ουσιών του οργανισμού που αυξάνουν τον μεταβολισμό, σε συνδυασμό με τις τρομώδεις κινήσεις των μυών (ρίγος- φρίκια) που κατά βάση αυξάνουν τη θερμοκρασία  καταναλώνοντας ενέργεια, με στόχο να την φθάσουν εκεί που την έβαλε ο θερμοστάτης.

• Ότι και να κάνουμε στο παιδί, η θερμοκρασία θα φθάσει εκεί όπου έχει προγραμματισθεί.

• Το ρίγος το οποίο κουράζει τα παιδί γιατί καταναλώνει ενέργεια με την κίνηση όλων των μυών του σώματος (γραμμωτών και λείων), θα τελειώσει γρηγορότερα αν το σκεπάσουμε και υποβοηθήσουμε τη διαδικασία της ανόδου του πυρετού.

• Αν δεν φθάσει ο πυρετός στο υψηλό του μην χορηγείτε αντιπυρετικά, δεν θα καταφέρετε τίποτα

• Κατά την φάση ανόδου του πυρετού δεν μπορούν να δράσουν τα αντιπυρετικά

Πότε θεωρούμε ότι ανέρχεται η θερμοκρασία;

• Όταν η θερμοκρασία του ορθού είναι υψηλότερη του 38^οC
• Θερμοκρασία στόματος πάνω από 37,8^οC
• Θερμοκρασία μασχάλης πάνω από 37,4^οC

Προτείνουμε τη θερμοκρασία του ορθού, επειδή όμως συνήθως, το παιδί δεν  δέχεται εύκολα την μέτρηση αυτή, η καλύτερη επιλογή είναι η μασχάλη, που όμως πρέπει να μην είναι υγρή από ιδρώτα και το παιδί να παραμένει ήρεμο κατά τη διάρκεια της μέτρησης.. Η πλέον ακατάλληλη μέθοδος μέτρησης είναι η αίσθηση του πυρετού αγγίζοντας το παιδί με το χέρι ή με το πρόσωπο μας στο μέτωπο.

Ποια θερμόμετρα είναι πλέον ασφαλή;

Είναι τα θερμόμετρα με μέταλλο στο ρύγχος, και ψηφιακή ένδειξη. Είναι ακίνδυνα, ελαφρά και φθηνά.

Τα υδραργυρικά, γυάλινα θερμόμετρα, καταργήθηκαν πλέον διότι σπάζουν και ως εκ τούτου σε περίπτωση καταστροφής, το παιδί έρχεται σε επαφή με τον υδράργυρο.

Αίτια πυρετού

Τα συνηθέστερα αίτια του πυρετού είναι, όπως αναφέρθηκε, οι λοιμώξεις, ιογενείς κατά το πλείστον με προσβολή του ανώτερου αναπνευστικού ή του πεπτικού, αλλά και λοιμώξεις βακτηριακές, όπως οξεία στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα, οξεία μέση ωτίτιδα, λοίμωξη του ουροποιητικού, του πνεύμονα (πνευμονία κ.α).

Τα δόντια σε μερικά παιδιά προκαλούν πυρετό κατά τη , πάλι όμως δεν μπορούν να οδηγήσουν τη θερμοκρασία σε επίπεδα υψηλότερα του 38,8^οC(μασχάλης) ή 38,3 ^οC (ορθού).

Σε παιδιά μικρότερα των 3 μηνών η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος (23^οC και άνω), τα σφιχτά ή τα πολλά ρούχα είναι δυνατόν να ανεβάσουν τη θερμοκρασία του σώματος, όχι όμως πάνω από 38,5 ^οC καθώς επίσης  η αφυδάτωση από μειωμένη λήψη υγρών ή από υπερβολικές απώλειες υγρών, αντίστοιχα.

Μερικά παιδιά εμφανίζουν πυρετό μετά από εμβολιασμό (άμεσα ή σε μερικές μέρες), ανάλογα με το είδος του εμβολίου.

Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον πυρετό;

Υπάρχουν θετικά και αρνητικά στην απόφαση για την αντιμετώπιση του πυρετού. Είπαμε παραπάνω ότι ο πυρετός παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της λοίμωξης. Από την άλλη μεριά όμως είναι ενοχλητικός και συνήθως, το παιδί αισθάνεται άβολα, κυρίως στο ξεκίνημα, είναι ιδιαίτερα ανήσυχο ή κοιμάται πολύ και δεν θέλει να το ενοχλούν.

Το ύψος του πυρετού δεν είναι πάντοτε η ένδειξη για την αντιμετώπισή του. Αντίθετα η διάθεση του παιδιού αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα. Ο πυρετός συνοδεύεται συνήθως από συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, μυαλγίες, εμετούς διάρροιες, εξάνθημα κλπ. Μερικά από τα παραπάνω πρέπει να εκτιμηθούν από τον γιατρό, ανεξαρτήτως της ύπαρξης ή μη πυρετού.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένα παιδί με πυρετό αντιμετωπίζεται στο σπίτι του. Θεωρούμε όμως ότι είναι βασικό για τους γονείς να μπορούν να αντιληφθούν πότε πρέπει ένα παιδί να εκτιμηθεί από γιατρό, ανεξάρτητα από το ύψος του πυρετού. Θα πρέπει ακόμη να αναγνωρίζουν αν πρέπει να αντιμετωπισθεί ο πυρετός ή εάν πρέπει να παρακολουθούν το παιδί χωρίς  αντιμετώπιση του πυρετού, ενώ η κύρια φροντίδα θα είναι η ενυδάτωση που αποτελεί βασικό παράγοντα. Βασική συμβουλή αποτελεί η παρακολούθηση όσων συνοδεύουν τον πυρετό και όχι μόνο του πυρετού. Ένα εξάνθημα για παράδειγμα είναι σημαντικό και η αξία της περιγραφής στον Παιδίατρο, είναι κατά πολύ σημαντικότερη του πυρετού, όσο ψηλά και αν βρίσκεται αυτός.

Πρέπει να ενημερώσουμε  το γιατρό ή να ζητήσουμε να  εξετάσει το παιδί, όταν πρόκειται για:

• Βρέφος μικρότερο των 3 μηνών (με θερμοκρασία ορθού μεγαλύτερου ή ίση με 38 ^οC, ή θερμοκρσία μασχάλης μεγαλύτερη από 37,4 ^οC) ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ιογενής λοίμωξη στο περιβάλλον και  από την διάθεση του παιδιού κατά την προσωπική μας εκτίμηση.
• Παιδιά 3-36 μηνών που έχουν θερμοκρασία ορθού >38 ^οC ή μασχάλης > 37,4 ^οC επί 3 ημέρες και πλέον ή ανεξάρτητα από τις ημέρες δεν αισθάνονται καλά, δεν πίνουν υγρά, είναι ιδιαίτερα γκρινιάρικα, δεν κοιμούνται ή έχουν υπνηλία.
• Παιδιά 3-36 μηνών που έχουν θερμοκρασία ορθού >39 ^οC, ή μασχάλης > 38,5 ^οC ανεξάρτητα συμπτωμάτων.
• Παιδιά κάθε ηλικίας που έχουν θερμοκρασία ορθού >40 ^οC ή μασχάλης > 39,5 ^οC
• Παιδιά που έχουν ιστορικό πυρετικών σπασμών και θερμοκρασία >38 ^οC. (Οι πυρετικοί σπασμοί συμβαίνουν συνήθως κατά το αρχικό στάδιο του πυρετού ή και πριν ακόμη γίνει αντιληπτό ότι ο ασθενής ετοιμάζεται να κάνει πυρετό).
• Παιδιά κάθε ηλικίας που έχουν επαναλαμβανόμενους ημερήσιους πυρετούς, ανεξάρτητα αν υποχωρούν χωρίς αντιπυρετικά και διαρκούν λίγο.
• Παιδιά ανεξαρτήτως ηλικίας, με πυρετό και υποκείμενο νόσημα (καρδιακό, κακοήθεια, συστηματικό λύκο, δρεπανοκυτταρική αναιμία, ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος κ.α)
• Παιδιά με πυρετό και οποιοδήποτε συνοδό εξάνθημα.

Συνιστάται η αντιμετώπιση του πυρετού

• Όταν ο μικρός ασθενής πάσχει από άλλο υποκείμενο νόσημα, όπως καρδιοπάθεια (σημαντική), νόσημα του κεντρικού νευρικού συστήματος, των περιφερικών νεύρων ή των πνευμόνων. Σε παιδιά με πυρετικούς σπασμούς στο παρελθόν, η οποιαδήποτε αντιπυρετική αγωγή δεν προλαμβάνει τους σπασμούς, αν αυτοί πρόκειται να συμβούν. Δημιουργεί όμως ψυχολογική ανακούφιση στους γονείς η χορήγηση αντιπυρετικών.

• Αν πρόκειται να ανακουφίσουμε το παιδί από ενοχλήματα, μπορούμε να δώσουμε ένα αντιπυρετικό φάρμακο, χωρίς αυτό  να είναι επιβεβλημένο, δεδομένου ότι τα παιδιά δεν μπορούν συνήθως να εκφράσουν τον βαθμό της ενόχλησης και να περιγράψουν τη διάθεσή τους.

Δεν συνιστάται η αντιμετώπιση του πυρετού.

Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν απαιτείται αντιμετώπιση του πυρετού ενός παιδιού.  Ένα άρρωστο παιδί ηλικίας μεγαλύτερης των 12 μηνών που έχει θερμοκρασία ορθού < 39,2 ^οC ή μασχάλης < 38,6 ^οC και κατά τα άλλα είναι ζωηρό, επικοινωνεί πολύ καλά μαζί μας και τέλος έχει διάθεση να παίξει, δεν χρειάζεται αντιπυρετική αγωγή άμεσα. Είναι προτιμότερη η παρακολούθηση της συμπεριφοράς του και τα τυχόν συμπτώματα.

Η βελτίωση, ιδιαίτερα η προσωρινή, μετά από χορήγηση αντιπυρετικού, δεν σχετίζεται πάντοτε με καλοήθη εξέλιξη της λοίμωξης (να μην σας ξεγελάει η προσωρινή βελτίωση που οφείλεται στα αντιπυρετικά φάρμακα, ιδιαίτερα κατά το πρώτο 24ωρο της νόσου).

Γονείς που έχουν λόγους για να χρησιμοποιήσουν αντιπυρετικά, πρέπει να ενημερώνουν το γιατρό για να έχει εικόνα της αρρώστιας, με περιγραφή κυρίως των παρατηρήσεων επί της συμπεριφοράς και των συμπτωμάτων του παιδιού και λιγότερο να γίνεται αναφορά στον πυρετό, αν υποχώρησε, πόσο υποχώρησε, τι του δώσαμε κλπ.

Με ποιους μηχανισμούς αποβάλλεται η θερμοκρασία από τον οργανισμό:

1)     Με ακτινοβολία από το απαλλαγμένο από ρούχα, δέρμα.

2)     Από την εξάτμιση του ιδρώτα

3)     Από το πέρασμα αέρα θερμοκρασίας δωματίου, από το δέρμα (ανεμιστήρας σε χαμηλή σκάλα)

Επιλογές αντιπυρετικών

Οι πιο σωστές επιλογές είναι η  Paracetamol (Panadol, Dolal, Depon, Apotel) και η Ibuprofen (Algofren  και Nurufen). Tα φάρμακα αυτά κατεβάζουν τον πυρετό κατά 1 ^οC-1^{1/2 ο}C και κυρίως ανακουφίζουν τον άρρωστο. Η ασπιρίνη καλό είναι να μην χρησιμοποιείται σε παιδιά κάτω των 18ετών, εξαιτίας του πολύ επικίνδυνου συνδρόμου Reye που μπορεί να προκληθεί αν το παιδί έχει προσβληθεί από γρίπη ή ανεμευλογιά. Τις δόσεις των φαρμάκων τις γνωρίζετε από προηγούμενη χρήση ή μετά από επικοινωνία με τον παιδίατρο.

1. Paracetamol:

Χορηγείται κάθε 6-8 ώρες αν απαιτείται και δεν πρέπει να την δίνουμε για περισσότερες από 5 φορές το 24ωρο.

Αν δεν είναι απαραίτητο, καλό είναι να μην χορηγείται σε βρέφη κάτω των 3 μηνών. Η δόση προσδιορίζεται από το γιατρό με βάση το βάρος του σώματος και όχι την ηλικία. Σε παιδιά μεγαλύτερα των 5 ετών η δόση δεν μεταβάλλεται ουσιαστικά όταν η διαφορά βάρους είναι 2-3 κιλά πάνω ή κάτω.

1. Ibuprofen

Μπορεί να χορηγείται κάθε 6-8 ώρες. Δεν πρέπει να χορηγείται σε βρέφη μικρότερα των 6 μηνών. Η ποσότητα-δόση προσδιορίζεται από το γιατρό με βάση το βάρος σώματος.

Η συγχορήγηση ibuprofen και paracetamol ή η εναλλάξ χορήγηση αυξάνει την πιθανότητα λάθους γιατί είναι δυνατόν να έχουμε ξεχάσει τι δώσαμε την προηγούμενη φορά.

• Για το μεφαιναμικό οξύ (Ponstan), παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιείται κατά κόρον στη χώρα μας , δεν συστήνεται  επίσημα, εκ του γεγονότος ότι την ασφάλειά του δεν την υποστηρίζει η  Ευρωπαϊκή και η Αμερικανική βιβλιογραφία.

• Η μέτρηση της ποσότητας των φαρμάκων γίνεται πάντοτε με σύριγγα και όχι με κουταλάκια των οποίων δεν γνωρίζουμε την περιεκτικότητα.

• Η αντιπυρετική αγωγή συνεχίζεται για όσο χρόνο το παιδί την έχει πραγματικά ανάγκη και όχι έως ότου αδειάσουν τα μπουκάλια.

Μπάνια

Είναι γεγονός ότι διεθνώς υπάρχει διχογνωμία. Παρά ταύτα είναι γνωστό ότι η πρόκληση υπεραιμίας του δέρματος μετά από ένα ζεστό μπάνιο, οδηγεί σε αποβολή θερμοκρασίας.

Αν επικουρικά χρησιμοποιείστε μπάνιο, να είναι ζεστό και όχι ψυχρό, να τρίβετε το δέρμα ώστε να πετύχετε υπεραιμία και πάντοτε το παιδί να κάθετε  και να μην είναι όρθιο, διότι μπορεί να  λιποθυμήσει.

Μην το τρίβετε με τα αλκοολούχα διαλύματα. Το οινόπνευμα απορροφάται από το δέρμα.

Υγρά

Το παιδί που έχει πυρετό διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αφυδατωθεί ένεκα της εφίδρωσης, αλλά και της μειωμένης λήψης υγρών. Για το λόγο αυτό κύρια φροντίδα των γονέων είναι η χορήγηση υγρών κάθε μορφής και κατά προτίμηση δροσερών.

Τα παιδιά με πυρετό συνήθως δεν έχουν όρεξη για φαγητό και δεν πρέπει να τα πιέζουμε να φάνε.

Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να φάνε ζελέ, σούπες, φρούτα και ότι άλλο επιθυμούν. Αν το άρρωστο παιδί αρνείται να πιεί και να φάει για περισσότερες από 4-5 ώρες καλό είναι να επικοινωνείτε με τον παιδίατρο ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν εμετοί ή διάρροιες.

Ανάπαυση

Τα παιδιά με πυρετό νιώθουν κουρασμένα και συνήθως πονούν (κεφαλαλγία, δυσκαταποσία, ωτικοί πόνοι, μυαλγίες και αρθραλγίες). Οι γονείς είναι καλό να τα ενθαρρύνουν να ξαπλώσουν για όσες ώρες επιθυμούν. Δεν είναι χρήσιμο να το κάνουμε αυτό, αν το παιδί δεν το επιθυμεί.

Το παιδί επιστρέφει στο σχολείο μετά από 24ωρη πλήρη απυρεξία, που έμμεσα σημαίνει ότι κλινικά έχει υποχωρήσει η λοίμωξη και κατά τεκμήριο έχει πάψει και η μεταδοτικότητά της..

Ο ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ ΣΑΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΡΡΩΣΤΟ….

ΕΣΕΙΣ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ…

• Το να περάσουν 3 μέρες για την ενημέρωση του γιατρού, είναι λάθος. Η πρώτη μέρα συχνά είναι η πιο επικίνδυνη.

• Σημειώστε τις οδηγίες για την αντιμετώπιση του πυρετού ώστε  να τις έχετε για την επόμενη φορά μια και το βάρος του παιδιού δεν αλλάζει γρήγορα.

• Ασχοληθείτε στο να περιγράψετε τα συμπτώματα και όχι τη συμπεριφορά του πυρετού γιατί κινδυνεύετε να βλέπετε το δέντρο και να χάσετε το δάσος , τόσο εσείς όσο και ο γιατρός.

• Όταν τηλεφωνείτε στο γιατρό να έχετε κάτι να του πείτε από αυτά που παρατηρήσατε στο παιδί σας, εκτός του πυρετού.

• Στη φάση του ρίγους (όταν υπάρχει), εκεί όπου το παιδί προσπαθεί να ανεβάσει πυρετό, βοηθήστε το σκεπάζοντάς το με κλινοσκεπάσματα και μόλις ανέβει ο πυρετός απαλλάξτε το από αυτά.

• Προσοχή μην του κάνετε ντους όρθιο στο μπάνιο όταν έχει υψηλό πυρετό, κινδυνεύει να σας λιποθυμήσει.

• Συνοδεύετέ το στην τουαλέτα και μην αφήνετε τα αγόρια με πυρετό να ουρούν όρθια, κινδυνεύουν να κάνουν βραδυκαρδία και να λιποθυμήσουν.

• Παρακολουθείτε το χρώμα των ούρων. Τα ανοιχτόχρωμα ούρα υποδηλώνουν καλό βαθμό ενυδάτωσης, τα βαθύχρωμα όχι. Προσοχή στην ενυδάτωση.

• Σε υψηλό πυρετό οπτικές ψευδαισθήσεις και σύγχυση μικρής διάρκειας δεν είναι σπάνια. Πάντως είναι ένα σύμπτωμα που απαιτεί εγρήγορση και παρακολούθηση. Επίσης οι εκδηλώσεις φόβου (tremor) και κακής επικοινωνίας με το παιδί, μην σας τρομάζουν, τόσο κατά την άνοδο του πυρετού ή και κατά την απότομη πτώση που είναι μεγαλύτερη των 3 βαθμών.

Το να μοιράζεσαι σημαίνει ότι νοιάζεσαι!