Της Δέσποινας Αλμασίδου – Ζαφειρίου
Ειδικός Ιατρός Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος
Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία νόσων και θανάτου στις γυναίκες, η οποία μπορεί να προληφθεί. Υπολογίζεται ότι 200 εκατομμύρια γυναίκες καπνίζουν παγκοσμίως και ως το 2025 θα υπάρχουν 500 εκατομμύρια καπνίστριες. Από αυτές, περισσότερες από 200 εκατ. θα πεθάνουν πρόωρα από νοσήματα σχετιζόμενα με το κάπνισμα. Σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο, τα ποσοστά του καπνίσματος μεταξύ γυναικών με στοιχειώδη εκπαίδευση μόνο είναι τρείς φορές υψηλότερα από αυτά γυναικών με πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Ο καρκίνος του πνεύμονα ευθυνόταν για το 3% των θανάτων από καρκίνο στις γυναίκες το 1950, ενώ το 2000 αντίστοιχα αγγίζει το 25%.
Η προώθηση των προϊόντων καπνού στην αγορά από τις καπνοβιομηχανίες επηρεάζει σημαντικά την υιοθέτηση της καπνιστικής συνήθειας από κορίτσια εφηβικής ηλικίας. Η διαφήμιση συνδυάζει επιδέξια το κάπνισμα με επιθυμητές αξίες των γυναικών, όπως ανεξαρτησία, αυτοπεποίθηση, έλεγχο βάρους, μείωση του άγχους, κοινωνική πρόοδο, προσωπική γοητεία, δυναμικό και δραστήριο τρόπο ζωής.
Για τις γυναίκες που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα, η σωστή επιλογή της ημερομηνίας διακοπής σχετικά με τον καταμήνιο κύκλο μπορεί να επηρεάσει την επιτυχία της προσπάθειας. Γυναίκες που διακόπτουν το κάπνισμα στην εκκριτική φάση του καταμήνιου κύκλου βιώνουν εντονότερα τα στερητικά συμπτώματα της νικοτίνης και αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό συμπτώματα κατάθλιψης και ευερεθιστότητας σε αντίθεση με εκείνες που διακόπτουν στην παραγωγική φάση. Είναι πιθανό ότι η σύνθεση των κυκλοφορούντων γυναικείων ορμονών κατά την παραγωγική φάση (αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων ) ασκεί προστατευτική δράση έναντι των στερητικών συμπτωμάτων μετά την απόσυρση της νικοτίνης.
Το κάπνισμα της μητέρας συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου, νεογνά με χαμηλό βάρος γέννησης, πρόωρο τοκετό και μαιευτικές επιπλοκές, όπως πρόωρη αποκόλλληση του πλακούντα και πρόωρη ρήξη των υμένων.
Κατά το θηλασμό, η νικοτίνη μεταφέρεται στο μητρικό γάλα. Ο μέσος χρόνος ημίσειας ζωής για την απομάκρυνση της νικοτίνης από το μητρικό γάλα βρέθηκε πως είναι 95 λεπτά. Επιπλέον, το παθητικό κάπνισμα στα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών συνδέεται με αύξηση των αναπνευστικών λοιμώξεων (βρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα και πνευμονία) και αυξημένα ποσοστά μέσης ωτίτιδας, υποτροπιάζουσας ωτίτιδας και συλλογή υγρού μέσου ωτός.
Μαζί με την υπέρταση και την υπερχοληστεριναιμία, το κάπνισμα αποτελεί μείζονα παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης στα στεφανιαία, εγκεφαλικά και περιφερικά αγγεία.
Με τη διακοπή καπνίσματος ο κίνδυνος για στεφανιαία νόσο ελαττώνεται σημαντικά μέσα σε 1-2 έτη. Σε 10-15 έτη από τη διακοπή εξισώνεται με αυτόν μη καπνιστριών.
Η μέγιστη οστική πυκνότητα επιτυγχάνεται στην αρχή της τέταρτης δεκαετίας της ζωής, μετά από την οποία παρατηρείται προοδευτική απώλεια οστικής μάζας, περίπου 0,5% ετησίως. Παράγοντες κινδύνου είναι το φύλο (μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες), η ηλικία, η έλλειψη οιστρογόνων και η λευκή φυλή. Το κάπνισμα στην εμμηνόπαυση, συνδέεται με ελάττωση της οστικής πυκνότητας (περίπου 2% κάθε 10 έτη) και σχεδόν διπλασιάζει τον κίνδυνο για κάταγμα ισχίου.