Της Βασιλικής Τεκέδη, λογοπεδικός
Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη παθολογία. Αφορά στο ίδιο το παιδί, αλλά και στους άμεσα εμπλεκόμενούς του. Η πολυπλοκότητα εντοπίζεται στο γεγονός, ότι μεγαλύτερη δυσκολία του παιδιού επικεντρώνεται στην επικοινωνία με τους γύρω του.
Ο αυτισμός είναι δύσκολο να διαγνωστεί, πριν τα δύο (2) χρόνια του παιδιού, όμως τα συμπτώματα αρχίζουν να εμφανίζονται. Τα πρώτα σημάδια είναι, ότι το παιδί δεν παρουσιάζει την τυπική φυσιολογική συμπεριφορά ενός παιδιού αυτής της ηλικίας. Πιο συγκεκριμένα:
- Δεν κοιτάζει τη μητέρα.
- Δε της χαμογελά.
- Δε γυρίζει, όταν το φωνάζει ο μπαμπάς ή η μαμά του.
- Δε χαιρετάει, τουλάχιστον στοχευμένα.
- Δεν επιδιώκει να κερδίσει το χώρο του μέσα στην οικογένεια.
- Δεν του αρέσουν τα χάδια και τα πειράγματα.
- Δε μιμείται κινήσεις και εκφράσεις των γονιών ή των αδελφών του.
- Δεν απλώνει τα χέρια του, προκειμένου να το πάρουν αγκαλιά.
- Δεν παίζει με τα άλλα παιδιά, επειδή δεν ξέρει πως γίνεται.
Όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο περισσότερες ελλείψεις ξεπροβάλλουν. Βασικό χαρακτηριστικό του αυτισμού είναι, ότι το παιδί δεν έχει κοινωνικές δεξιότητες. Επιπρόσθετα, παρουσιάζει δυσκολίες λόγου και ομιλίας. Ένα παιδί με αυτισμό φαίνεται, ότι δεν έχει την ανάγκη να συναναστραφεί με άλλα παιδιά. Στην πραγματικότητα το αυτιστικό παιδί δεν ξέρει πώς να επικοινωνήσει με τα άλλα παιδιά, αφού δεν μπορεί να αντιληφθεί τι είναι το συναίσθημα και πως το εκφράζουν. Άρα πως είναι δυνατόν να συνδεθεί με τους άλλους; Το γεγονός, ότι δεν κατανοεί τα συναισθήματα εξηγεί το ότι δεν ανταποκρίνεται σε αυτά. Πολλές φορές οι οικείοι του παιδιού νομίζουν, ότι το παιδί τους δεν τους ακούει, μια και δεν εκδηλώνει αντίδραση σε μια απλή εντολή τους. Αυτή η έλλειψη ψυχικής επαφής υπάρχει με τους γύρω του, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Αναφέρεται στον εαυτό του σαν να είναι ένας παρατηρητής. Γι αυτό και αναφέρεται στον εαυτό του στο τρίτο (γ’) ενικό πρόσωπο και δεν χρησιμοποιεί το «εγώ» του πρώτου προσώπου.
Το αυτιστικό άτομο νιώθει ιδιαιτέρως ευάλωτο και ανασφαλές. Προκειμένου να νιώσει κάποια σιγουριά και ασφάλεια υιοθετεί αυστηρά τυποποιημένες συνήθειες. Αυτές μπορεί να αφορούν στην επιλογή μιας συγκεκριμένης διαδρομής προς το σχολείο, ή σε ποιά μεριά του αυτοκινήτου κάθεται, μέχρι ποιά παιδική σειρά βλέπει το πρωί, πριν πάει στο σχολείο. Επίσης, αρέσει πολύ στο αυτιστικό παιδί να επαναλαμβάνει κινήσεις, αλλά και φράσεις.
Το αυτιστικό παιδί δίνει την εντύπωση, ότι θέλει να ασχολείται με ένα θέμα επισταμένα. Γι αυτό ένα τέτοιο παιδί απομνημονεύει εύκολα σύμβολα, αριθμούς, χάρτες, δρομολόγια μεταφορικών μέσων. Πολλά από αυτά μάλιστα είναι χαρισματικά και έχουν ιδιαίτερες δεξιότητες στις ξένες γλώσσες και στη μουσική. Επιπρόσθετα, θέλουν όλα τους τα πράγματα ιδιαιτέρως τακτοποιημένα, σε αφύσικο βαθμό με αποτέλεσμα να αντιδρούν πολύ έντονα, όταν ένα από τα αντικείμενά τους μετακινηθεί, έστω και λίγο. Το πρόγραμμά τους είναι άκαμπτο, γιατί δεν μπορούν να κατανοήσουν τις αλλαγές, που οφείλονται σε αστάθμητους παράγοντες.
Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν αδεξιότητα στις κινήσεις τους και στη στάση του σώματός τους. Επειδή αντιμετωπίζουν ποικίλες δυσκολίες αισθητηριακής φύσεως αντιδρούν σε ήχους, που ακούν, σε υφές τροφών, που δεν μπορούν να γευτούν, καθώς και σε διάφορες μυρωδιές. Ασφαλώς βέβαια, αυτή τους η αντίδραση μπορεί να είναι από πολύ μικρή έως πάρα πολύ σοβαρή.
Η αλήθεια είναι, ότι τα περισσότερα παιδιά με αυτισμό έχουν μια γενικότερη αναπτυξιακή καθυστέρηση και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη σκέψη τους και στην ομιλία τους. Όταν το παιδί έχει ανάγκη να μιλήσει, μιλάει μονότονα και χρησιμοποιεί εκφράσεις, που χρησιμοποιούν οι μεγάλοι. Αν προσθέσουμε ακόμα τη δυσκολία, ότι αντιλαμβάνεται κυριολεκτικά ό,τι ακούει καταλαβαίνουμε εύκολα πόσα εμπόδια υψώνονται μπροστά του σε σχέση με τη λεκτική του επικοινωνία. Επιπρόσθετα, και το κομμάτι της λεκτικής επικοινωνίας πάσχει. Αποφεύγει να κοιτάζει το συνομιλητή του και δεν αντιλαμβάνεται τις εναλλαγές στο ύφος και στη ένταση της φωνής.
Ας σκεφτούμε μόνο πόσο εύκολο θα μας ήταν να συναναστραφούμε και να συζητήσουμε με έναν άνθρωπο, που απλά δεν μας κοιτάζει; Μέσα από τα πρώτα λεπτά της συνομιλίας μας δε θα επιχειρούσαμε να τον κάναμε να μας κοιτάξει ή δεν θα του το ζητήσουμε ευθαρσώς;
Οι γονείς έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τις δυσκολίες του παιδιού τους. Οι ειδικοί είναι αυτοί, οι οποίοι πρέπει να ενημερώσουν τους γονείς για την κατάσταση του παιδιού τους και να τους προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών τους. Αυτό για να επιτευχθεί, χρειάζεται να δημιουργηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Οι γονείς είναι ειδικοί στο παιδί τους, γιατί το γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα. Οι ειδικοί από την άλλοι γνωρίζουν τον τομέα τους. Έτσι οι γονείς πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί και ιδιαιτέρως παρατηρητικοί με το παιδί τους, ώστε να δώσουν τις πιο αναλυτικές πληροφορίες στους ειδικούς. Κάθε ασυνήθιστη συμπεριφορά του παιδιού είναι αναγκαίο να εντοπιστεί και να συζητηθεί με τον ειδικό. Μεγάλο μέρος της αποκατάστασης αυτής της διαταραχής στηρίζεται στη λογοθεραπεία. Ασφαλώς μεγάλο μερίδιο καλύπτει και η επιστήμη της ψυχολογίας. Μάλιστα επειδή ο αυτισμός επηρεάζει την κοινωνικότητα του παιδιού, συνηθίζεται να λέγεται, ότι ο ειδικός δεν έχει στόχο την αποκατάσταση του παιδιού, αλλά την προσαρμογή του περιβάλλοντος στο παιδί και την προσαρμογή του παιδιού στο περιβάλλον. Η αποτελεσματική συνεργασία των γονιών με το θεραπευτή θα οδηγήσουν στην πιο ομαλή πρόοδο του παιδιού.