Είστε εδώ:

Παχυσαρκία στην παιδική ηλικία

 

 

Αναστασία Καούνα – Ζαχίδου, Παιδίατρος

 

 

Η σύγχρονη ζωή έχει επιβάλλει στον άνθρωπο πολλές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στον τρόπο διατροφής. Έτσι στις μέρες μας η παχυσαρκία έχει πάρει διαστάσεις «επιδημίας». Στις  ΗΠΑ υπολογίζεται ότι 1 στα 4 παιδιά είναι υπέρβαρο. Ανησυχητικές διαστάσεις παίρνει και στην Ελλάδα η παιδική παχυσαρκία. Σε μελέτη από 18.000 παιδιά ηλικίας 2-19 ετών διαπιστώθηκε  συχνότητα παχυσαρκίας 10% για τα αγόρια και 7,4% για τα κορίτσια, συχνότητα που κατατάσσει τα Ελληνόπουλα στα πλέον παχύσαρκα στην Ευρώπη.

Έπειτα από μελέτες που έχουν γίνει σε χιλιάδες παιδιά, έχουν καθοριστεί ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές βάρους και ύψους για κάθε ηλικία με μία απόκλιση. Στο βιβλιάριο υγείας υπάρχουν διαγράμματα στα οποία φαίνεται πόσο πρέπει να είναι το βάρος και το ύψος του παιδιού σε σχέση με την ηλικία. Ο παιδίατρος μετρά και ελέγχει τις αναλογίες των παιδιών με βάση αυτά τα διαγράμματα. Για την εκτίμηση της παχυσαρκίας χρησιμοποιείται κυρίως ο δείκτης μάζας σώματος BMI που προκύπτει από τον τύπο :

ΒΜΙ= βάρος (kg)/ύψος (m)²

Mε βάση τον ΒΜΙ ένας ενήλικας θεωρείται υπέρβαρος όταν ο ΒΜΙ > 25 και παχύσαρκος όταν ΒΜΙ > 30 Στα παιδιά υπάρχουν ειδικά νορμογράμματα. Σύμφωνα με αυτά υπέρβαρο θεωρείται το παιδί με ΒΜΙ στην 85η – 95η ΕΘ για την ηλικία και το φύλλο του και παχύσαρκο με ΒΜΙ >95η ΕΘ.

Εκτός από την κακή διατροφή άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο να γίνουν τα παιδιά παχύσαρκα είναι:

Α) η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας

Β) γενετικοί παράγοντες (κληρονομικότητα)

Γ) και συνήθως ο συνδυασμός των παραπάνω

Μελέτες δείχνουν πως  η συντριπτική πλειοψηφία των υπέρβαρων παιδιών δεν ασκούνται καθόλου ή ασκούνται ανεπαρκώς ενώ περνούν πολλές ώρες παρακολουθώντας TV και παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Σε σχέση με την κληρονομικότητα, έχει παρατηρηθεί ότι, όταν και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, στο 80% των περιπτώσεων το παιδί θα είναι παχύσαρκο. Όταν μόνο ο ένας γονέας είναι παχύσαρκος, το ποσοστό μειώνεται στο 40%. Απεναντίας όταν και οι δύο γονείς έχουν φυσιολογικό βάρος το παιδί γίνεται παχύ μόνο στο 7% των περιπτώσεων. Παρά τις εκτεταμένες έρευνες  δεν είναι ακόμη γνωστό σε πιο ποσοστό ευθύνεται η κληρονομικότητα και σε πιο ο τρόπος ζωής. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γονείς δίνουν στο παιδί τα γονίδια τους, αλλά και το ανατρέφουν με τις δικές τους συνήθειες. Συνήθειες που αφορούν τον τρόπο ζωής, την άθληση και την διατροφή.

Η αντίληψη ότι το υπερβάλλον βάρος συνδέεται με την υγεία έχει παλιές ρίζες. Στο Μεσαίωνα οι ανίατες ασθένειες λόγω χρόνιων λοιμώξεων ήταν πάρα πολλές. Τότε η χρόνια λοίμωξη επέφερε καχεξία , αδυνάτισμα και τελικά το θάνατο. Άρα κάποιος με καλό βάρος ήταν υγιής. Μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους το πρόβλημα έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις και φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε ότι τα στρουμπουλά παιδιά είναι και υγιή. Αντιθέτως ένα παχύσαρκο παιδί πρέπει να ελεγχθεί μήπως έχει κάποιο ενδοκρινολογικό πρόβλημα και εάν όχι ο γιατρός  να τονίσει στους γονείς τις συνέπειες της παχυσαρκίας οι οποίες είναι άμεσες και απώτερες.

Άμεσες συνέπειες  

  • ψυχοκοινωνικές (φτωχή αυτοεκτίμηση)
  • υπέρταση (10 – 30%)
  • μεταβολικές /ενδοκρινικές διαταραχές => μεταβολικό σύνδρομο (κεντρική παχυσαρκία-δυσλιπιδαιμία-υπέρταση- ΣΔ-2)
  • αναπνευστικά προβλήματα (συχνές λοιμώξεις, άπνοιες στον ύπνο)
  • ορθοπεδικά προβλήματα

Απώτερες συνέπειες

  • μετάπτωση σε παχύσαρκο ενήλικα (ΣΔ, ΑΥ, ΣΝ). Η μετάπτωση του παιδιού σε παχύσαρκο ενήλικα εξαρτάται από την ηλικία. Το 6% των παχύσαρκων βρεφών, το 32% των παχύσαρκων παιδιών και το 75-80% των παχύσαρκων εφήβων θα παραμείνουν παχύσαρκοι ενήλικες.

Πρέπει λοιπόν να παρέμβουμε έγκαιρα σε αυτή την  κρίσιμη περίοδο της παιδικής  και εφηβικής ηλικίας γιατί η πρόληψη είναι καλύτερη της θεραπείας. Σε αυτό πρέπει να συμμετέχουν όλοι: οι γονείς, οι παιδίατροι, το σχολείο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

  1. Ποικιλία στη διατροφή με επιλογή τροφίμων καθημερινά απ’ όλες τις (5) κατηγορίες-ομάδες που θα κατανέμονται σε τρία κύρια γεύματα και 2-3 μικρότερα ενδιάμεσα, π.χ. λίγο ψωμί, τυρί, φρούτο, γιαούρτι, ένα καρότο, μια ντομάτα, κ.α.
  2. Να μην προστίθεται καθόλου αλάτι και ζάχαρη ούτε κατά το μαγείρεμα ούτε κατά το σερβίρισμα.
  3. Να χρησιμοποιείται αποκλειστικά αγνό παρθένο ελαιόλαδο κατά προτίμηση ωμό και καθόλου μαργαρίνες, σπορέλαιο, βούτυρο ή άλλα ζωϊκά και φυτικά λίπη.
  4. Να μην χρησιμοποιούνται επεξεργασμένα τρόφιμα με πλήθος πρόσθετων ουσιών, όπως επεξεργασμένα κρέατα (αλλαντικά, ζαμπόν, λουκάνικα κ.α.), μπισκότα, σοκολάτες, έτοιμες παιδικές τροφές, πατατάκια, γαριδάκια, κρουασάν, κ.α. Να αποφεύγονται τα ταχυεστιατόρια γιατί τα φαγητά τους είναι υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και έχουν μεγάλη ποσότητα λιπών και ιδιαίτερα κορεσμένου λίπους, καθώς και πολύ αλάτι και πολύ ζάχαρη.
  5. Να αποφεύγονται αναψυκτικά που περιέχουν μόνο ζάχαρη (υψηλό γλυκαιμικό φορτίο), καθώς και χυμοί φρούτων με αμφίβολη περιεκτικότητα φυσικού χυμού. Προτεραιότητα πρέπει να έχουν τα φρούτα και μετά ο φρέσκος χυμός φρούτων (τα φρούτα έχουν χαμηλότερο γλυκαιμικό φορτίο από τους φρέσκους χυμούς φρούτων).
  6. Να προτιμώνται πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα.
  7. Να δίνεται προτεραιότητα σε ψάρι και θαλασσινά με 3-4 γεύματα τη βδομάδα, κυρίως μικρά λιπαρά ψάρια, ώστε να λαμβάνονται τα απαραίτητα ω-3 λιπαρά οξέα και η βιταμίνη D. Ακολουθούν τα πουλερικά και σπανιότερα το κόκκινο κρέας (μοσχάρι, κατσίκι, αρνί, χοιρινό). Τα όσπρια πρέπει να χρησιμοποιούνται συχνά.
  8. Να χρησιμοποιούνται συχνά ανάλατοι ξηροί καρποί, κυρίως καρύδια, 2-3 φορές την εβδομάδα.
  9. Η άριστη τροφή πρέπει να συνδυάζεται με καθημερινή μέτρια προς έντονη σωματική άσκηση για 2 τουλάχιστον ώρες. Ακόμη και ο θηλασμός προσφέρει περισσότερη σωματική άσκηση στο βρέφος, γιατί γίνεται προσπάθεια να πάρει το γάλα από τη μητέρα σε αντίθεση με το μπιμπερό που αδειάζει πολύ γρήγορα και εύκολα.
  10. Να εκτίθεται το βρέφος και το παιδί στον ήλιο με γυμνά χέρια και πόδια για 10-30 λεπτά καθημερινά. Με τη βοήθεια του ήλιου παράγεται η απαραίτητη για την ανάπτυξη βιταμίνη D.Από τα λιπαρά ψάρια το παιδί παίρνει τόσο τη βιταμίνη D όσο και τα απαραίτητα ω-3 λιπαρά οξέα.

Δεδομένης της επιδημικής έξαρσης της παχυσαρκίας σε παιδιά και ενήλικες της χώρας μας, θα πρέπει να αποφεύγονται τρόφιμα υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και να προτιμώνται τρόφιμα υψηλής  περιεκτικότητας σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.

Γι’ αυτό η ενέργεια από λιπαρά δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 35 % της συνολικής ενέργειας ημερησίως. Το υπόλοιπο θα είναι 55-65% από σύνθετους, κυρίως, υδατάνθρακες, ενώ το 10-20% να προέρχονται από πρωτεϊνες. Τα λιπαρά θα πρέπει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου να προέρχονται από ελαιόλαδο, ενώ ένα μικρό μέρος, 1-2 γραμμάρια τη μέρα, από ω-3 λιπαρά οξέα μακράς αλύσου (ψάρια) ή 5-6 γραμμάρια την μέρα από α-λινονελικό οξύ (καρύδια, άγρια χόρτα, όσπρια κ.α.). Τα ω-6 λιπαρά οξέα προέρχονται από σπορέλαια, ξηρούς καρπούς, όσπρια και δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τα 6-10 γραμμάρια την ημέρα. Αυτό είναι δυνατόν να επιτευχθεί, όταν δεν χρησιμοποιούνται καθόλου σπορέλαια. Το κορεσμένο λίπος δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 15-20 γραμμάρια την ημέρα.

ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Οι τροφές της 1ης ομάδας δηλαδή τα γαλακτοκομικά είναι απαραίτητες γιατί προμηθεύουν ασβέστιο. Για να καλύψει ένα παιδί τις ημερήσιες ανάγκες του σε ασβέστιο πρέπει να πιεί 2 με 3 ποτήρια γάλα ή να φάει ισοδύναμη ποσότητα γαλακτοκομικού προϊόντος πχ 100 γρ σκληρό κίτρινο τυρί (κασέρι, κεφαλοτύρι). Οι τροφές της 2η ομάδας δηλαδή τα δημητριακά, το ψωμί, το ρύζι τα μακαρόνια περιέχουν κυρίως πολυσακχαρίτες που προσφέρουν στο παιδί θερμίδες που χρειάζεται στις διάφορες δραστηριότητες του. Μάλιστα οι τροφές αυτές περιέχουν σάκχαρα πολύ καλύτερης ποιότητας από την κοινή ζάχαρη.

Οι τροφές της 3ης και 4ης ομάδας δηλαδή τα φρούτα και λαχανικά είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες. Οι ίνες αυτές αυξάνουν τον όγκο και τον αριθμό των κενώσεων και επομένως προφυλάσσουν από τη δυσκοιλιότητα και από τον καρκίνο του εντέρου. Ακόμη τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν την κύρια πηγή βιταμινών κυρίως της C, της Α και του φυλλικού οξέος.

Οι τροφές της 5ης ομάδας δηλ. κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αυγά, όσπρια και ξηροί καρποί αποτελούν την κύρια πηγή πρωτεϊνών που είναι απαραίτητες για τη δομή των ιστών και την παραγωγή πολύτιμων ουσιών για τον ανθρώπινο οργανισμό όπως είναι τα ένζυμα οι ορμόνες και τα αντισώματα. Επίσης αποτελούν κύρια πηγή σιδήρου και βιταμινών.

Αρκετές από τις ζωικές και τις φυτικές τροφές είναι πλούσιες σε λίπος που αποτελεί συμπυκνωμένη μορφή ενέργειας και καλύπτει το 35-45% των θερμιδικών αναγκών του παιδιού. Το ελαιόλαδο που χρησιμοποιείται από τους μεσογειακούς λαούς είναι ποιοτικά το καλύτερο λίπος και φαίνεται ότι προφυλάσσει από τη στεφανιαία νόσο.

Το να μοιράζεσαι σημαίνει ότι νοιάζεσαι!

Σχετικές δημοσιεύσεις