Της Βασιλικής Τεκέδη, λογοπεδικός
Μια σημαντική παθολογία, με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο λογοθεραπευτής είναι και αυτή της υπολειπόμενης ακοής. Ανάλογα με το βαθμό απώλειας της ακοής μιλάμε είτε για βαρηκοΐα, είτε για κώφωση. Είναι αλήθεια, ότι η βαρηκοΐα ή η κώφωση επηρεάζει σημαντικά τη ζωή ενός παιδιού, το οποίο δεν έχει αναπτύξει ακόμα το λόγο και την ομιλία του. Η λογοθεραπεία λοιπόν έρχεται να βελτιώσει με διάφορες μεθόδους την ποιότητα ζωής των παιδιών.
Όπως σε όλες τις παθολογίες έτσι και στην υπολειπόμενη ακοή η έγκαιρη αντιμετώπιση θα οδηγήσει στην καλύτερη αποκατάσταση. Πιο συγκεκριμένα, αν θέλαμε να ορίσουμε τον όρο βαρηκοΐα θα λέγαμε, ότι είναι η ακουστική βλάβη, που κυμαίνεται από 35 έως 70db. Είναι βέβαιο, ότι η απώλεια ακοής καθορίζει την ανάπτυξη της ομιλούμενης γλώσσας.
Βαθμοί βαρηκοΐας
Πολύ μικρό βαθμό βαρηκοΐας(16-25db): είναι μια μικρή δυσκολία, που σε ένα παιδί μπορεί να παρουσιάσει μια μικρή καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και μικρές διαταραχές στην άρθρωση.
Μικρός βαθμός βαρηκοΐας(24-40db):η δυσκολία επικεντρώνεται στη χαμηλή ένταση της ομιλίας. Βάλλονται σύμφωνα, τα οποία δεν τα αντιλαμβάνονται τα παιδιά. Υφίσταται η καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, καθώς επίσης αρθρωτικές διαταραχές και συνήθως μαθησιακές δυσκολίες.
Μέτριος βαθμός βαρηκοΐας(41-55db): παρουσιάζεται δυσκολία στην αντίληψη της συνηθισμένης ομιλίας. Τα παιδιά, που βρίσκονται σε αυτό το βαθμό βαρηκοΐας μπορεί να παρουσιάζουν διάσπαση προσοχής, καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, διαταραχές στην άρθρωση και μαθησιακές διαταραχές.
Μεγάλος βαθμός βαρηκοΐας(56-70db): σε αυτό το βαθμό, παρουσιάζεται δυσκολία και στην αντίληψη της έντονης ομιλίας. Τα παιδιά αυτά αντιλαμβάνονται μόνο τη δυνατή ομιλία, η οποία είναι και σε κοντινή απόσταση. Χάνει πολλούς ήχους, αλλά ακούει κυρίως τους δυνατούς ήχους του περιβάλλοντος. Είναι δεδομένο λοιπόν, ότι τα παιδιά αυτά με τέτοια απώλεια ακοής αντιμετωπίζουν μεγάλη καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας, παρουσιάζουν διάσπαση προσοχής και σοβαρές μαθησιακές διαταραχές.
Πολύ μεγάλος βαθμός βαρηκοΐας (71- 90db): η επικοινωνία είναι δυσχερής. Η απώλεια ακοής είναι πολύ μεγάλη. Υπάρχουν δυσκολίες σε όλα τα επίπεδα.
Πώς μπορώ να ξέρω, αν το βρέφος μου έχει βαρηκοΐα;
Από πολύ νωρίς υπάρχουν συμπτώματα, που μας δείχνουν, ότι το μωρό μας έχει απώλεια ακοής. Στους πρώτους έξι(6) μήνες, αν δε βγάζει φωνούλες ή δε γυρίζει στους ήχους. Μέχρι τους δώδεκα(12) μήνες, πρέπει να βλέπουμε ένα παιδί, που ευχαριστιέται με τους ήχους, που ακούει ή να αντιδράει στους έντονους θορύβους. Είναι ύποπτο, όταν το μωρό δεν αρχίζει να βαβίζει. Κατ επέκταση, ένα παιδί 2-3 ετών, που δεν αρχίζει να μιλάει ή το λεξιλόγιό του είναι μόλις λίγες λέξεις και ούτε καν λίγες φράσεις είναι πολύ ύποπτο.
Ως λογοπεδικός θα έλεγα, ότι το αργότερο σε αυτό το χρονικό σημείο το παιδί πρέπει να ξεκινήσει αποκαταστατικό πρόγραμμα λογοθεραπείας. Αλλιώς, αν το παιδί φτάσει στο σχολείο, τα προβλήματα μάθησης και τα συμπτώματα απομόνωσης από το περιβάλλον θα είναι πολύ μεγάλα, τότε υπάρχει υπόνοια βαρηκοίας.
Είναι σημαντικό ο παιδίατρος να κατευθύνει σωστά τους γονείς, ώστε να τους στείλει στις σωστές ειδικότητες γιατρών. Όπου εκεί θα διαγνωστεί η όποια απώλεια. Εκεί στις ακουολογικές κλινικές θα δοθούν οι πληροφορίες στους γονείς για το τι ακριβώς σημαίνει απώλεια ακοής και πως πρέπει να κινηθούν από εκεί και πέρα προς όφελος του παιδιού. Εφόσον οι γονείς αντιληφθούν πλήρως το ζήτημα του παιδιού τους θα πρέπει να ενημερώσουν όλους όσους εμπλέκονται άμεσα με το παιδί τους, ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να διευκολύνουν την καθημερινότητά του.
Ποια είναι η γλωσσική ανάπτυξη των βαρήκοων παιδιών;
Τον πρώτο χρόνο της ζωής τους τα παιδιά, που βρίσκονται δηλαδή στην προγλωσσική περίοδο, είτε με φυσιολογική ακοή, είτε με απώλεια εκδηλώνουν την ίδια γλωσσική συμπεριφορά. Από εκεί και πέρα όμως τα παιδιά, που δεν ακούν δεν μπορούν να ακολουθήσουν την εξέλιξη των παιδιών με φυσιολογική ακοή. Έχουν ένα σημαντικό εμπόδιο, που δεν τους επιτρέπει να τροφοδοτηθούν με ακουστικές πληροφορίες, για να αναπτύξουν ομιλία.
Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν οι γονείς να μιλούν στα παιδιά με προβλήματα ακοής χρησιμοποιώντας χειρομορφές και χειρονομίες και όποιο άλλο εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας, τους προταθεί από το λογοθεραπευτή τους. Όλο αυτό είναι καλό να συμβεί, προκειμένου να είναι έτοιμο το νευρικό σύστημα του παιδιού να κατακτήσει τη γλώσσα. Κανένας γονιός δεν πρέπει να φοβάται, ότι χρησιμοποιώντας κάποιες χειρονομίες ακόμα και νοήματα θα περιορίσει την ανάπτυξη του προφορικού λόγου του παιδιού του. Ίσα – ίσα μάλιστα έχει αποδειχθεί, ότι τα παιδιά, που έχουν ακολουθήσει τους εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας υποστηρίζονται καλύτερα συναισθηματικά, νιώθουν ασφάλεια και ακολουθούν πιο δομημένα τις λογοθεραπευτικές προσεγγίσεις μετέπειτα, για την ανάπτυξη της φώνησης. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι όπως όλοι μας, όταν μιλάμε και συναναστρεφόμαστε χρησιμοποιούμε κινήσεις, μορφασμούς και νοήματα, γιατί μας βοηθούν επικοινωνιακά. Έτσι και τα παιδιά με προβλήματα ακοής βοηθιούνται ουσιαστικά από τα νοήματα. Με αυτά δεν βοηθιούνται μόνο να αναπτύξουν ένα σύστημα επικοινωνίας, αλλά μπορούν να αναπτύξουν και κοινωνικές δεξιότητες, θετικές αντιδράσεις με τα άλλα παιδιά, καθώς συναναστρέφονται και παίζουν.
Πως είναι η ομιλούμενη γλώσσα στα βαρήκοα παιδιά;
Η ομιλούμενη γλώσσα στα βαρήκοα παιδιά παρουσιάζει μεγάλη καθυστέρηση, ασφαλώς εξαρτάται άμεσα από το βαθμό βαρηκοΐας.
Πιο συγκεκριμένα:
- Το μήκος των προτάσεων τους είναι μικρότερο από το αντίστοιχο των ακουόντων παιδιών.
- Δε χρησιμοποιούνται δευτερεύουσες προτάσεις. Η γραπτή γλώσσα είναι φτωχή και στερεότυπη.
- Χρησιμοποιούνται περισσότερα ουσιαστικά και ρήματα και λιγότερες αντωνυμίες, βοηθητικά ρήματα, σύνδεσμοί και παθητική φωνή.
- Συχνά οι μαθητές με προβλήματα ακοής στο γραπτό τους λόγο κυρίως παραλείπουν άρθρα, προθέσεις, συνδέσμους.
- Κάνουν αντικαταστάσεις με λέξεις, που δεν ταιριάζουν.
- Κάνουν προσθήκη λέξεων, που δεν χρειάζονται.
- Κάνουν λάθος σύνταξη.
- Δεν μπορούν να ακολουθήσουν πολύπλοκη δομή και καταφεύγουν μόνο σε απλές προτάσεις με Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο.
- Μεγάλες δυσκολίες αντιμετωπίζουν τα παιδιά με προβλήματα ακοής στους ιδιωματισμούς και τις μεταφορές. Παράλληλα, ο προφορικός λόγος των παιδιών αυτών χαρακτηρίζεται από πληθώρα λαθών. Μερικά από αυτά είναι:
- Η άχρωμη εκφορά των φωνηέντων
- Ένρινη προφορά των φωνηέντων με υπό ή υπέρ ένρινη ενίσχυση.
- Παραλείψεις φωνηέντων
- Λάθος εκφορά ή υποκατάσταση συμφώνων.
- Παραφθορά των προσωδιακών στοιχείων
- Παράταση της προφοράς των συλλαβών.
Οι ακοολόγοι σε συνεργασία με τους ακοοπροθετιστές θα αποφασίσουν για το ποιο ακουστικό είναι καταλληλότερο για την κάθε περίπτωση παιδιού. Είναι πια αποδεδειγμένο, ότι το παιδί, το οποίο θα φορέσει από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του το ακουστικό βαρηκοΐας και παράλληλα με τη λογοθεραπευτική του αποκατάσταση θα έχει πολύ καλά προγνωστικά. Επιπλέον, η ουσιαστική κάλυψη των γονιών παράλληλα με το εξειδικευμένο μαθησιακό πλαίσιο θα αμβλύνουν τις δυσκολίες του παιδιού και η πρόοδος του θα είναι προδιαγεγραμμένη.
