#07 Ο ακροβάτης | Σωτήρης Παστάκας…
στον Κώστα Νταή
Πάντα λέω στους νέους ανήσυχους ποιητές που απαγγέλλουν στο κοινό, πως διαβάζουμε μόνο για έναν άγνωστο ακροατή. Κάποιος που δεν έρχεται να ακούσει τα ποιήματά μας από υποχρέωση ή από σεβασμό, αλλά για την καθαρή ευχαρίστηση και το πάθος της ποίησης. Αν στο τέλος της βραδιάς ένας ξένος σας σφίξει ντροπαλά τα χέρια, η βραδιά δεν πρέπει να θεωρηθεί αποτυχημένη, ανεξάρτητα από τον αριθμό των ατόμων που προσήλθε. Σε μια εκδήλωση από τις πολλές, θυμάμαι ένα συμπαθέστατο κύριο που πήρε το λόγο στο τέλος της βραδιάς και με επίπληξε γιατί δεν ανέφερα τον Όμηρο. «Σε κάθε εκδήλωση» μου λέει «θα πρέπει πρώτα να κάνεις αναφορά στο όνομά του και μετά να λες ό,τι έχεις να πεις».
Απ’ τον Όμηρο διαβάζω πιο συχνά την φίλια Ιλιάδα, αυτό το έπος στην αντρική φιλία, τη μήνι του Αχιλλέως για το θάνατο του αγαπημένου του φίλου Πάτροκλου. Η Ιλιάδα, εμπεριέχει το λάμδα. Το Λ της φιλίας, της ανατολής. Η Οδύσσεια εμπεριέχει το Δ της δύσης. Είναι το έπος πάνω στο οποίο στηρίχθηκε όλος ο δυτικός πολιτισμός: ο θάνατός μου η ζωή σου. Ο Οδυσσέας πουλάει τους συντρόφους του και σώζει το τομάρι του. Φτάνει μόνος του κι ασυντρόφευτος στην Ιθάκη.
Διαβάζω τον Όμηρο σχεδόν κάθε μέρα. Η ελληνική ταυτότητα έχει διαιρεθεί από την εποχή του βάρδου ανάμεσα στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, κάτι που προφανώς αντιπροσωπεύει το σχίσμα της ελληνικής ψυχής. Ο Έλληνας φυτεμένος μεταξύ Ανατολής και Δύσης έχει αναπτύξει την παράνοια ως επίκτητο χαρακτήρα της εθνικής προσωπικότητάς του ανά τους αιώνες. Ο Έλληνας είναι πάντα με το ένα μάτι στραμμένο προς την Ανατολή και το άλλο προς τη Δύση από τους προϊστορικούς χρόνους, οδηγούμενος από την ανάγκη να φυλάσσει τα σύνορα δεξιά και αριστερά.
Για μένα η Ιλιάδα αντιπροσωπεύει τη φιλία, την Εγγύς Ανατολή, τον αλτρουισμό και την πιστότητα στον σύντροφο. Η Οδύσσεια, αντίθετα, αντιπροσωπεύει τη Δύση. Δεν είναι τυχαίο ότι όλος ο δυτικός πολιτισμός εδραιώθηκε, και βασίζεται μέχρι σήμερα πάνω στη φιλοσοφία και στο «πράττειν» του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας, αγαπητός στη Δύση, θυσιάζει τους συντρόφους του και επιστρέφει μόνος του στην Ιθάκη, σώζοντας μόνο το δικό του τομάρι. Αυτός ο φιλοτομαρισμός είναι το βασικό χαρακτηριστικό όλου του Δυτικού πολιτισμού. Το ατυχές είναι πως υιοθετήσαμε κι εμείς από μιμητισμό το φιλοτομαρισμό του Οδυσσέα. Τον κάναμε αναπόσπαστο μέρος της ψυχοσύνθεσης μας. Ο σώζων εαυτό σωθήτω λοιπόν, έχει γίνει πάλι μόδα σε αυτά τα οκτώ χρόνια βαθιάς ανθρωπιστικής και προσωπικής κρίσης του Έλληνα πολίτη. Ως εκ τούτου, μπορείτε να αθωώσετε εκείνους που βγάζουν τα χρήματα τους στην Ελβετία ή τα κρύβουν στο πάπλωμα.
Όπως λέω σε ένα ποίημα, “για να σώσουμε τον καπιταλισμό, πρέπει όλοι να υποφέρουμε”. Αυτή την παράλογη κατάσταση καλείται να στηρίξει ο ελληνικός λαός, χωρίς κανείς να θέτει το ερώτημα κατά πόσο οι Έλληνες είναι πρόθυμοι να κάνουν περισσότερες θυσίες για να σωθεί ο καπιταλισμός, ο οποίος πρέπει να σωθεί ντε και καλά, ακόμα κι αν κάποιος δεν συμφωνεί ή αν θέλετε διαφωνεί ανοικτά μαζί του.
Εδώ είναι η ιστορική ελληνική «παράνοια». Την αναγνωρίζουμε πλέον σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής (σχέσεις, λογοτεχνία και εργασία), όπως πιστοποιείται από τη συνεχιζόμενη και διαρκώς αυξανόμενη επιθετικότητα μεταξύ μας, τους τσακωμούς, τις διαιρέσεις, τις γρήγορες εναλλαγές της διάθεσης και τα acting out, των οποίων είμαστε όλοι μάρτυρες σε καθημερινή βάση.
Το πολιτικό ερώτημα – επειδή η προσωπική μοναξιά κάθε Έλληνα είναι πλέον πολιτικό ζήτημα και όχι ψυχιατρικό – δεν μπορεί να επιλυθεί με οικονομικά μέτρα. Χρειαζόμαστε την απεριόριστη συνδρομή και την ανάπτυξη ιδιαίτερων ικανοτήτων προς εξερεύνηση άλλων πόρων: πολιτιστικών και ανθρωπιστικών. Ας επιστρέψουμε λοιπόν, και πάλι στο φίλιον της Ιλιάδος.
