Βασίλειος Παππάς, γαστρεντερολόγος
Συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία της νόσου…
Η ελκώδης κολίτιδα είναι μια χρόνια ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει το βλεννογόνο του παχέος εντέρου. Ο επιπολασμός της πάθησης είναι διεθνώς 4-14 ανα 100.000 κατοίκους, είναι συχνότερη στον Δυτικό κόσμο και τη Βόρεια Ευρώπη, ενώ στη χώρα μας η επίπτωση της νόσου είναι περίπου 8/100.000 κατοίκους.
Η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει αρχικά το ορθό (απώτερο τμήμα του παχέος εντέρου) και επεκτείνεται σε άλλοτε άλλη έκταση κεντρικότερα με τρόπο συνεχή.
Που οφείλεται η νόσος;
Η ακριβής αιτιοπαθογένεια της ελκώδους κολίτιδας παραμένει ασαφής. Η πάθηση φαίνεται να προσβάλλει γενετικά προδιατεθειμένα άτομα υπό την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων (φάρμακα, λοιμώξεις, δίαιτα) και παθολογικών ανοσολογικών μηχανισμών.
Μεταβολές της μικροβιακής χλωρίδας (εντερικό μικροβίωμα) και αρνητική συσχέτιση με το καπνισμα και το ιστορικό σκωληκοειδεκτομής έχουν επίσης παρατηρηθεί σε αυτούς τους ασθενείς.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της πάθησης;
Η πορεία της ελκώδους κολίτιδας χαρακτηρίζεται από εξάρσεις που εναλλάσσονται με περιόδους υφέσεων. Τα συμπτώματα της νόσου από το παχύ έντερο είναι μη ειδικά και μοιάζουν με εκείνα άλλων παθήσεων του εντέρου. Περιλαμβανουν βλεννοαιματηρές (συνήθως διαρροικές) κενώσεις, που μπορεί να συνοδεύονται από τεινεσμό (επίμονη και επαναλαμβανόμενη τάση για κένωση) και κολικοειδή κοιλιακά άλγη.
Γενικά συμπτώματα όπως κόπωση, καταβολή, ανορεξία, ναυτία και πυρετός είναι επίσης συχνά. Δεν πρέπει επίσης να παραλειπεται η αναζήτηση εξωεντερικών εκδηλώσεων της νόσου, κυρίως από τις αρθρώσεις (κεντρική ή περφερική αρθροπάθεια), το δέρμα, τους οφθαλμούς και το ήπαρ. Η ύπαρξη εξωεντερικών εκδηλώσεων συνδέεται κατα κανόνα με σοβαρότερη νόσο.
Ποιές είναι οι σημαντικότερες επιπλοκές της ελκώδους κολίτιδας;
Η κεραυνοβόλος μορφή της νόσου χαρακτηρίζεται από βαριά κλινική εικόνα και υψηλό πυρετό. Η φλεγμονή μπορεί να επεκταθεί σε όλο το πάχος του τοιχώματος και να προκαλέσει διάταση τμήματος ή ολόκληρου του παχέος εντέρου (τοξικό μεγάκολο). Άλλες σημαντικές επιπλοκές είναι η σιδηροπενική αναιμία, η οστεοπόρωση (παρατεταμένη θεραπευτική χρήση κορτιζόνης), οι λοιμώξεις και οι διαταραχές της γονιμότητας.
Αυξημένος είναι και ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, που σχετίζεται με την έκταση, τη σοβαρότητα, τη διάρκεια της νόσου και την ύπαρξη εξωεντερικών εκδηλώσεων.
Πως τίθεται η διάγνωση;
Αρχικά το ιστορικό και η λεπτομερής κλινική εξέταση θέτουν συνήθως ισχυρή υπόνοια της νόσου. Η τεκμηρίωση της σωστής διάγνωσης θα βασιστεί στο συνδιασμό αυτών των ευρημάτων με ενδοσκοπικά, ιστολογικά και απεικονιστικά κριτήρια, καθώς δεν υπάρχει μέχρι σήμερα μια ειδική εξέταση που να επιτρέπει τη διάγνωση. Η ενδοσκοπική εικόνα της νόσου είναι συχνά πανομοιότυπη με άλλες παθήσεις του παχέος εντέρου (Ν.Crohn, λοιμώδεις κολίτιδες), καθιστώντας την αρχική διάγνωση δυσχερή και αμφίβολη.
Ποιά είναι η θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας;
Η ελκώδης κολίτιδα αποτελεί μια χρόνια νόσο που απαιτεί τη στενή συνεργασία του ασθενούς με τον θεράποντα γαστρεντερολόγο, καθώς η πάθηση συνοδεύει τους πάσχοντες για όλη τους τη ζωή. Η αντιμετώπισή της βασίζεται σε παράγοντες όπως: η σοβαρότητα της νόσου (ήπια προς μέτρια/μέτρια προς σοβαρή), η έκταση προσβολής του παχέος εντέρου (ορθίτιδα, αριστερόπλευρη κολίτιδα, πανκολίτιδα), η ηλικία, το φύλο και η πιθανότητα κύησης ή λοιμώξεων. Μερικοί ασθενείς εμφανίζουν αραιές εξάρσεις και ήπια νόσο, ενώ άλλοι υποφέρουν από συχνές εξάρσεις που απαιτούν εντατικοποίηση της θεραπείας και σε αρκετές περιπτώσεις νοσηλεία. Κριτήρια που κρίνουν τη σοβατότητα της νόσου είναι ο αριθμός των κενώσεων, ο πυρετός, η ταχυκαρδία, η πτώση της αιμοσφαιρίνης και οι αυξημένοι δείκτες φλεγμονής.
Η συντηρητική αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας περιλαμβάνει:
- Φαρμακευτικά σκευάσματα (κορτικοειδή, μεσαλαζίνη, αντιβιοτικά, ανοσοκατασταλτικα-ανοσοτροποποιητικά φάρμακα)
- Διατροφική υποστήριξη των ασθενών (από του στόματος ή ενδοφλέβια)
- Ψυχολογική υποστήριξη σημαντικής μερίδας πασχόντων
Τέλος, η χειρουργική αντιμετώπιση (ολική κολεκτομή και ειλεοπρωκτική αναστόμωση), ενδείκνυται σε:
- Ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη συντηρητική φαρμακευτική αγωγή
- Ασθενείς με σοβαρή επιπλεγμένη νόσο (τοξικό μεγάκολο, διάτρηση, αιμορραγία)
- Ανάπτυξη καρκίνου ή δυσπλασίας στο βλεννογόνο του παχέος εντέρου.
