Του Ιωάννη Τζορμπατζόγλου,
MD MSc Αγγειοχειρουργός/Αγγειολόγος
Όλοι γνωρίζουμε την αξία της προληπτικής εξέτασης της καρδιάς. Πολλές φορές ενώ υπάρχουν σοβαρά προβλήματα, τα συμπτώματα είτε είναι ανύπαρκτα είτε αγνοούνται. Ο καρδιολόγος θα διαγνώσει και θα ρυθμίσει ή θα κατευθύνει στις περιπτώσεις σοβαρών προβλημάτων συμβάλλοντας ουσιαστικά στην μακροζωία.
Τι γίνεται όμως με το υπόλοιπο αγγειακό σύστημα; Ως γνωστόν η καρδιά αποτελεί την μηχανή , την αντλία, που διοχετεύει το αίμα με το οξυγόνο και τα θρεπτικά του συστατικά σε όλα τα όργανα του σώματος δια μέσου των αρτηριών. Είναι τόσο αναγκαία η τροφοδοσία του οργανισμού με αρτηριακό αίμα που για παράδειγμα αν υποξυγονωθεί για περισσότερο από 20 δευτερόλεπτα ο εγκέφαλός μας, λιποθυμούμε. Η ειδικότητα που έχει σαν αντικείμενό της την πρόληψη διάγνωση και θεραπεία των αγγειακών παθήσεων είναι η αγγειοχειρουργική. Η αγγειοχειρουργική στην Ελλάδα συμπεριλαμβάνει και την αγγειολογία (διάγνωση ), ενώ σε άλλες χώρες η αγγειολογία είναι ξεχωριστή ειδικότητα (πχ Γαλλία).
Οι αγγειακές παθήσεις χωρίζονται ανάλογα με την κατηγορία του αγγείου (αρτηρία, φλέβα ή λεμφαγγεία) και την ανατομική θέση του (στο λαιμό, την κοιλιακή χώρα ή τα πόδια). Ένα αγγείο μπορεί να έχει στένωση ή διεύρυνση, να ανεπαρκεί ή να θρομβωθεί ή ακόμα και να φλεγμαίνει. Στην σημερινή εποχή εξαιτίας του τρόπου διατροφής, του καθημερινού στρες και του καπνίσματος, παρατηρείται αύξηση των αγγειακών παθήσεων στον γενικό πληθυσμό, ιδιαίτερα δε για τις αρτηρίες σε άρρενες και γυναίκες άνω των 60 ετών.
Η στένωση της καρωτίδος, το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής, η θρόμβωση ή εμβολή αρτηριών των κάτω άκρων, η αποφρακτική αρτηριοπάθεια είναι παθήσεις που απασχολούν μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. 
Το πρόβλημα είναι ότι τα συμπτώματα των περισσότερων παθήσεων είτε απουσιάζουν (πχ καρωτίδα, ανεύρυσμα) είτε μπερδεύονται με άλλες παθήσεις (πχ πόνος στα πόδια, αρθρίτιδα, μέση) και έτσι η συμβολή του αγγειοχειρουργού γίνεται σε πολλές περιπτώσεις πολύ αργά. Όσο πιο νωρίς ανακαλύψει κανείς την αγγειακή πάθηση, τόσο πιο πιθανό είναι να την αντιμετωπίσει συντηρητικά χωρίς να χρειαστεί ποτέ χειρουργείο. Επιγραμματικά θα αναφερθώ σε βασικές αγγειακές παθήσεις και τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά τους:
Στένωση καρωτίδας: Οι καρωτίδες είναι οι αρτηρίες που μεταφέρουν το αίμα στον εγκέφαλο. Μπορεί να δημιουργηθεί αθηρωματική πλάκα μέσα σε αυτές και να οδηγήσουν σε εγκεφαλικό. Όλοι οι άρρενες άνω των 60 ή 55 αν είναι καπνιστές και οι γυναίκες άνω των 65 ή 55 αν είναι καπνίστριες πρέπει να κάνουν έλεγχο με έγχρωμο dupplex και να συμβουλευτούν τον ειδικό. Πέρα από το βαθμό στένωσης και το είδος της πλάκας (τύπος Ι έως V) παίζει μεγάλο προγνωστικό ρόλο. Δυστυχώς οι καρωτίδες δεν δίνουν συμπτώματα και στις περισσότερες των περιπτώσεων η πρώτη εκδήλωση της νόσου είναι το εγκεφαλικό. Η υπέρταση , το σάκχαρο, η υπερχοληστεριναιμία, το κάπνισμα, και το οικογενειακό ιστορικό είναι παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης της νόσου
Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής: Η αορτή είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος που ξεκινά από την καρδιά και διανέμει αίμα σε όλο το σώμα. Ανεύρυσμα ονομάζουμε την εντοπισμένη διάταση του αγγείου όταν η διάμετρός του ξεπερνά το 50% της φυσιολογικής. Η πιο συχνή θέση ανευρύσματος είναι στην κοιλιακή αορτή . Πρακτικά για την αορτή όταν η διάμετρος ξεπερνά τα 3 εκατοστά μιλούμε για ανεύρυσμα. Το μέγεθος, ο ρυθμός αύξησης, αλλά και η μορφολογία του ανευρύσματος καθορίζουν την επικινδυνότητα. Η ρήξη του ανευρύσματος συνοδεύεται από αυξημένη θνησιμότητα ακόμα και αν προλάβει κανείς να χειρουργηθεί, ενώ ανεγχείρητη είναι πάντα μοιραία. Και εδώ τα συμπτώματα είναι πολύ λίγα, ο ασθενής μπορεί να νιώθει την καρδιά του να χτυπά στον ομφαλό του, αλλά αν είναι ευτραφής το σύμπτωμα υποκρύπτεται . Η αρτηριακή υπέρταση, η χοληστερίνη, το κάπνισμα, η γονιδιακή προδιάθεση αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Όλοι οι άρρενες άνω των 60 και οι γυναίκες άνω των 65 πρέπει να ελέγχονται. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ο έλεγχο πρέπει να ξεκινά νωρίτερα
Περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια: Μία νόσος με πολύπλοκο όνομα, που ουσιαστικά σημαίνει απόφραξη ή στένωση αρτηριών του ποδιού. Σαν σύμπτωμα έχει τον πόνο κατά τη βάδιση που μας αναγκάζει να σταματήσουμε. Είναι δε τόσο σταθερή η έναρξη του συμπτώματος ώστε η νόσος να σταδιοποιείται με βάση την απόσταση της βάδισης. Κάθε πόνος που μας αναγκάζει να σταματήσουμε κατά τη βάδιση πρέπει να διερευνείται ώστε να αποκλειστεί αρτηριακή νόσος. Και εδώ το κάπνισμα, ο διαβήτης, η χοληστερίνη, η υπέρταση βοηθούν την εμφάνιση της νόσου. Σε προχωρημένα στάδια η νόσος οδηγεί στον ακρωτηριασμό. Στα αρχικά της στάδια αντιμετωπίζεται με επιτυχία συντηρητικά. Χειρουργείο συνήθως απαιτείται όταν η απόσταση βάδισης είναι κάτω από 250 μέτρα. 
Φλεβική νόσος: Οι φλέβες παίρνουν το αίμα που έχει χρησιμοποιηθεί και το γυρίζουν στην καρδιά (δεξιές κοιλότητες) και από κει στους πνεύμονες για να επαναπροσλάβει οξυγόνο. Στα πόδια το πρόβλημα έγκειται στη στάση του ανθρώπινου σώματος. Λόγω βαρύτητας το αίμα έχει την τάση να συγκεντρώνεται κάτω . Με τη βοήθεια των μυών και της αναπνοής, αλλά και την ύπαρξη βαλβίδων επιτυγχάνεται η ροή του φλεβικού αίματος προς την καρδιά. Όταν κάποια φλέβα αποτυγχάνει να προωθήσει το αίμα λέμε ότι έχει ανεπάρκεια. Όταν το αίμα μέσα στη φλέβα πήξει τότε μιλούμε για θρόμβωση. Καταστάσεις που ευνοούν τη θρόμβωση είναι η στάση του αίματος (κιρσοί φλεβική ανεπάρκεια), οι τραυματισμοί (τροχαίο, χειρουργεία) και αλλαγές στην σύσταση του αίματος (αυξημένη γλοιότητα). Στις θρομβώσεις ο κίνδυνος ελλοχεύει αν αποσπαστεί ο θρόμβος και καταλήξει μέσω της φλεβικής κυκλοφορίας στους πνεύμονες (πνευμονική εμβολή). Τα συμπτώματα της θρόμβωσης είναι ανάλογα της εντόπισης του θρόμβου. Το πιο ανησυχητικό σύμπτωμα που πρέπει άμεσα να διερευνάται από ειδικό είναι το μονόπλευρο οίδημα του σκέλους. Δηλ όταν ξαφνικά δούμε το ένα από τα δύο μας πόδια (σπάνια και τα δύο) πρησμένο. Δεν συνοδεύεται από μεγάλο πόνο αλλά περισσότερο από ένα αίσθημα τραβήγματος καψίματος. Αν η θρόμβωση είναι σε επιφανειακή φλέβα τότε υπάρχει ερυθρότητα, πρήξιμο και κάψιμο ενώ η φλέβα εμφανίζεται διογκωμένη και σκληρή. Σε αυτές τις περιπτώσεις η άμεση χορήγηση της κατάλληλης δόσης αντιπηκτικού είναι σωτήρια.
Γίνεται αντιληπτό ότι οι αγγειακές παθήσεις είναι στο μεγαλύτερο βαθμό ύπουλες, συνήθως είναι χρόνιες καταστάσεις που δεν δίνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα συμπτώματα.
Η πρόληψη στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι σωτήρια καθώς σε πρώιμα στάδια για όλες τις αγγειακές παθήσεις υπάρχει θεραπεία.
